________________
[૩૪૧
ગાથા-૧૧૬]
આમ, અજ્ઞાની દરેક ઘટનામાં યશપ્રાપ્તિ માટે પોતાને ગમે તેમ કરીને મહાન બતાવવા માટે અનેક પ્રયત્નો કરે છે. ખરેખર જો પદ્રવ્યનો કર્તા આત્મા હોય તો પોતાની ઈચ્છાનુસાર પારદ્રવ્યનું પરિણમન કેમ કરતો નથી? જ્યારે શરીરમાં તાવ આવે, ત્યારે જો જીવની ઈચ્છાનુસાર થતું હોય, તો તાવ મટાડવાની ઈચ્છાથી તાવ કેમ મટતો નથી? અને જો જીવની ઈચ્છાનુસાર થાય તો શરીરમાં તાવ આવે એવું તો કોણ ઈચ્છે? પણ સત્ય એ છે કે આત્મા અજ્ઞાનતાને લીધે પોતાને પરનો કર્તા તથા ભોક્તા માને છે.
જ્ઞાનીને દેહ છતાં પણ દેહાતીત દશા વર્તતી હોવાથી, જ્ઞાની કર્મના કર્તા કે ભોક્તા થતાં નથી. જ્ઞાની ધર્માત્મા કર્મ બાંધતો નથી તથા કર્મ ભોગવતો નથી. આત્મજ્ઞાની પોતાને પરનો અકર્તા તથા અભોક્તા માને છે કે જે વાસ્તવિક્તા છે.
ધર્મનો સાર એ જ છે કે માન્યતાથી સંસાર છે તથા માન્યતાથી મોક્ષ છે. મિથ્યા માન્યતાથી કર્તા-ભોક્તાપણું ઉત્પન્ન થાય છે તથા સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થતા આત્મા પર્યાયથી પણ અકર્તા-અભોક્તા થાય છે.
એ જ ધર્મથી મોક્ષ છે, તું છો મોક્ષ સ્વરૂપ;
અનંત દર્શન જ્ઞાન તું, અવ્યાબાધ સ્વરૂપ. ૧૧૬ - જો કોઈ તમને એવો પ્રશ્ન પૂછે કે ક્યા ધર્મથી મોક્ષ મળે છે? તો તમે તેને એમ જ કહેશો કે જૈનધર્મ સિવાય બીજો કોઈ પણ ધર્મ
