________________
૩૪૦]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
તથા આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર વગેરે ગ્રંથો પર અપાયેલાં પ્રવચન કાર્યનું કર્તૃત્વ ન હતું; તેથી તે જ્ઞાની મહાપુરુષોને, તેમના નિમિત્તથી થયેલા કાર્યના, લોકો દ્વારા થતાં વખાણથી, આનંદ ભોગવતા તથા કોઈ અન્ય જીવો દ્વારા, તેમના નિમિત્તથી થયેલા કાર્યની નિંદાથી દુઃખ ન હતું. કારણ કે વખાણ તથા નિંદાને તે આત્મા જ ભોગવે જે આત્મામાં કર્તૃત્વબુદ્ધિ હોય.
ઉદય અનુસાર પ્રવર્તતા જ્ઞાનીને મિથ્યાત્વના અભાવથી દેહનો અધ્યાસ દૂર થઈ ગયેલો હોય છે. માત્ર દેહનો જ નહિ પરંતુ દેહાદિ સમસ્ત પ૨ પદાર્થોથી એકત્વ છૂટી જાય છે. તેથી જે આત્મા પોતાને શરીરનો કર્તા માનતો નથી, તે આત્મા પોતાને કર્મનો પણ કર્યુ માનતો નથી. કર્મ તથા શરીર વગેરે પરદ્રવ્યના કર્તાપણા રહિત આત્મા, માત્ર સ્વભાવનો કર્તા છે અર્થાત્ પોતે માત્ર જ્ઞાન સ્વભાવનો કર્તા છે અને આત્માનંદનો ભોક્તા છે.
અજ્ઞાની અનુકૂળ સંયોગોનો કર્તા પોતાને માને છે પરંતુ પ્રતિકૂળ સંયોગોથી પોતે છૂટવા માટે પોતાને પ્રતિકૂળતાનો કર્તા સ્વીકારવા તૈયાર થતો નથી.
જ્યારે બાઈ રોટલી બનાવે, ત્યારે પ્રથમ ત્રણ રોટલી વ્યવસ્થિત થયા પછી જો ચોથી રોટલી બળી જાય તો કહે છે કે ત્રણ રોટલી તો મેં બનાવી, પણ ચોથી રોટલી બનાવતી હતી ત્યારે મહેમાન આવી ગયા એટલે બળી ગઈ. ત્યાં એ બાઈ એમ કહેતી નથી કે ત્રણ રોટલી બની ગઈ અને ચોથી મેં બાળી. તે તો એમ જ કહી રહી છે કે ત્રણ રોટલી મેં બનાવી અને ચોથી રોટલી બળી ગઈ.