________________
૨૮૬]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
માટે પણ કર્મ રહિત દશા પ્રાપ્ત થઈ નથી. અજ્ઞાનીને દારિક, વિક્રિયિક વગેરે શરીરનો વિયોગ અનેક વાર થયો છે. પરંતુ કાર્પણ શરીર વિના જીવ એક પળ માટે પણ રહ્યો નથી. પૂર્વ દેહ છોડ્યા પછી તથા નવિન દેહને ધારણ કર્યા પહેલા વિગ્રહ ગતિમાં પણ
જીવને તેજસ તથા કાર્મણ શરીર હોય જ છે. શિષ્યને આત્માની નિત્યતાનો સ્વીકારતો થયો છે, સાથે સાથે કર્મ અને આત્મા વચ્ચે " અનાદિકાળથી એકક્ષેત્રાવગાહ બંધ થયો છે તેનો પણ નિર્ણય થયો છે. શિષ્યને આત્માના અપૂર્વ પુરુષાર્થનું ભાન નથી તેથી મોક્ષ સંબંધી શંકા કરે છે. તે એમ માને છે કે જેટલો કાળ કર્મબંધન માટે થયો, તેટલો કાળ કર્મની નિર્જરા માટે લાગશે. ખરેખર અનાદિકાળના કર્મબંધનને ટાળવાની શક્તિ શુદ્ધાત્મામાં નિત્ય રહેલી છે. કર્મનો ક્ષય કરવા માટે કર્મ તરફ દષ્ટિ કરવાની કોઈ જરૂર નથી, કારણ કે કર્મ તરફ દષ્ટિ કરવાથી પુરુષાર્થ થતો નથી. તેથી રવભાવના લલચે કર્મનો ક્ષય થાય છે. શિષ્યને કર્મનો ક્ષય કરવો છે તેથી અત્યંત આતુરતાપૂર્વક કર્મક્ષય સંબંધી શંકા વ્યક્ત કરે છે. જેટલો સમય ઘરનું બાંધકામ કરવામાં લાગે છે એટલો કાળ ઘરને તોડવા માટે લાગતો નથી. તેવી રીતે જેટલો સમય કર્મબંધન થવામાં લાગે છે એટલો કાળ કર્મક્ષય માટે લાગતો નથી. પરંતુ શિષ્યને તે વિષયનું જ્ઞાન તથા શ્રદ્ધાન નહિ હોવાથી મોક્ષમાર્ગ સંબંધી અનેક પ્રકારની શંકા વ્યક્ત કરે છે. કર્મબંધનથી છૂટ્યા વિના અતીન્દ્રિય સુખ પ્રાપ્ત થતું નથી. તેથી શિષ્ય બંધનથી છૂટવાનો ઉપાય જાણવા ઈચ્છે છે.