________________
ગાથા-૬૨.
- [૨૦૧
સંયોગરૂપે શરીરને અજ્ઞાની એમ માને છે કે, આ શરીર જ હું છું. શરીરના રંગને પોતાનો રંગ, શરીરના કદને પોતાનું કદ, શરીરના વજનને પોતાનું વજન માને છે કે, હું આટલાં-આટલાં કિલોગ્રામ છું. શરીરમાં રહેલી વિષ્ટા છોડ્યા પછી શરીરનું વજન ઓછું થઈ જતાં એમ માને છે કે મારું વજન ઘટી ગયું. એનો અર્થ એમ થયો કે અજ્ઞાની વિષ્ટામાં પણ હું પણું કરે છે. આ દેહ માંસ, લોહી, હાડકાં, પરૂ, મૂત્ર, વિષ્ટા વગેરે અપવિત્ર પદાર્થોનો સમૂહ છે. માખીની પાંખ જેવી ચામડીથી અપવિત્ર પદાર્થો ઢંકાયેલા છે. આત્મા તે સમસ્ત પદાર્થોથી અત્યંત ભિન્ન છે.
અહીં આત્મા તથા શરીર વચ્ચે મુખ્ય ત્રણ ભેદ બતાવ્યા છે. આત્મા જ્ઞાન સહિત હોવાથી ચેતન છે. શરીર જ્ઞાન રહિત હોવાથી જડ છે. આત્મા સ્પર્શ, રસ, ગંધ તથા વર્ણથી રહિત હોવાથી અરૂપી છે. શરીર પુદ્ગલમય હોવાથી રૂપી છે. આત્મા અરૂપી હોવાથી અદશ્ય એટલે ઈન્દ્રિયગમ્ય નથી, શરીર રૂપી હોવાથી દશ્ય એટલે ઈન્દ્રિયગમ્ય છે.
આત્માના અસ્તિત્વને તથા તેની પલટાતી ઉત્પાવ્યયરૂપ અવસ્થાને શરીર જાણતું નથી તથા અનુભવી શકતું પણ નથી. અરૂપી આત્માનો અનુભવ અરૂપી આત્મા જ કરી શકે, કારણ કે, જડ પદાર્થમાં તો એ પણ શક્તિ નથી કે પોતાનો અનુભવ કરી શકે. દેહની મહિમા છોડીને જે આત્માને મહિમાવંત માને છે, તે જ શાની છે.
