________________
૧૭૦]
– [આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
પણ સમજવું. છબસ્થદશામાં એક સમયમાં બે ઈન્દ્રિયોના નિમિત્તથી શાન થતું નથી. જેમ કે ફિલ્મ દેખતી વખતે જ્યારે ચિત્રનું જ્ઞાન થાય છે, ત્યારે અન્ય ઈન્દ્રિયોથી જ્ઞાન થતું નથી. તથા જ્યારે ફિલ્મના સંવાદો સંભળાય છે ત્યારે પડદાં પર પ્રકાશિત ચિત્રનું જ્ઞાન તે ઈન્દ્રિય દ્વારા થતું નથી. આમ, કોઈ એક ઈન્દ્રિય નિમિત્ત મટીને બીજી ઈન્દ્રિય નિમિત્ત બને છે. આમ, પાંચેય ઈન્દ્રિયો વારાફરતી જ્ઞાનમાં નિમિત્ત બને છે. પરંતુ આત્મા નિત્ય જાણે છે.
એક પણ સમય એવો હોતો નથી કે જે સમયે આત્માને કોઈ જ્ઞાન ન થતું હોય કારણ કે, જાણવું એ આત્માનો સ્વભાવ છે. નિગોદિયા જીવમાં પણ અક્ષરના અનંતમાં ભાગનું જ્ઞાન હોય છે. એવો કોઈ ક્રમ હોતો નથી કે આત્માને સ્પર્શનું જ્ઞાન થયા પછી રસનું જ જ્ઞાન કે રસનું જ્ઞાન થયા પછી ગંધનું જ્ઞાન થાય. કોઈ પણ સમયે કોઈ પણ વિષયનું જ્ઞાન થઈ શકે છે. આત્મા જાણે છે, ઈજિયો જાણતી નથી.
આંખ, આંખનું જોવાનું કાર્ય કરે છે પણ કાનનું સાંભળવાનું કાર્ય કરતી નથી. કાન સાંભળવાનું કાર્ય કરે છે પણ નાકનું સુંઘવાનું કાર્ય કરતા નથી.
પ્રત્યેક ઈન્દ્રિયો પોતપોતાનું કાર્ય કરે જ છે પણ અન્ય ઈન્દ્રિયનું કાર્ય નથી કરી શકતી. જોવાની ખૂબી એ છે કે તે કાર્ય પણ આત્માની હાજરીમાં જ કરે છે. ઈન્દ્રિયો દેખાય છે પણ આત્મા દેખાતો નથી. હા! આત્મા અનુભવાય છે જરૂર.
ટ્યૂબલાઈટ, પંખો, ફ્રીઝ, માઈક્રોવેવ, ટી.વી. ઘરમાં છે. પ્રત્યેક