________________
૧૫૨]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
જ્ઞાન સ્વભાવી આત્મા છું. શિષ્યને ક્ષયોપશમજ્ઞાનનું જ્ઞાન છે પણ જ્ઞાન સ્વભાવનું જ્ઞાન નથી. કારણ કે જ્ઞાનસ્વભાવનું જ્ઞાન, એ ક્ષયોપશમજ્ઞાનના અભાવનું કારણ બને છે.
આત્માનો અન્ય કોઈ પણ રીતે અનુભવ થતો નથી, તેથી આત્મા નથી, એમ શિષ્યનું કથન છે. શિષ્યને આત્માના અપૂર્વ અનુભવનું ભાન નહિ હોવાથી, તેણે આત્માના અનુભવ વિષે પણ શંકા વ્યક્ત કરી છે. માત્ર આત્માનો અનુભવ નહિ, પુદગલ પર્યાયનો અનુભવ પણ વચનગોચર નથી. કોઈ ત્રણ વ્યક્તિને પૂછવામાં આવ્યું કે, ગોળ કેવો છે? તો ત્રણેય વ્યક્તિએ અનુભવથી કહ્યું કે ગોળ મીઠો છે. અહીં ત્રણેયના ઉત્તર સમાન છે પણ ત્રણેયનો અનુભવ જુદો જ છે. તેવી રીતે આત્મા પણ સુખસ્વરૂપ છે પરંતુ અજ્ઞાનીને સુખ સ્વરૂપ આત્માનો અનુભવ નહિ હોવાથી, તે આત્મા અસ્તિત્વ સંબંધી શંકા કરે છે. કેટલાંય લોકો આત્માનો અનુભવ ન થયો હોવા છતાં, આત્મા સુખસ્વરૂપ છે એવું વચન માત્રમાં બોલતા હોય છે પરંતુ આત્મા સુખસ્વરૂપ છે, તેની અનુભૂતિ માટે પુરુષાર્થ કરતાં નથી. અહીં શિષ્યએ, અનુભવ સહિત દષ્ટિ તથા જ્ઞાનથી પ્રાપ્ત નહિ થયેલાં, આત્માના અસ્તિત્વ વિષે શંકા વ્યક્ત કરી છે. છે પૂ. ગુરુદેવશ્રી કાનજી સ્વામીએ કરેલ પ્રસ્તુત ગાથા સંબંધી
ભાવોદ્દઘાટનના અંશો આ પ્રમાણે છે.
“પહેલો જ પ્રશ્ન કરે છે કે, શ્રીગુરુ ! મને આત્મા દષ્ટિમાં આવતો નથી, એ નકારમાં જ હકારનો ભણકાર છે. સામો જિજ્ઞાસુ એટલી તેયારીવાળો હોય છે કે, મારે એવી દલીલ કરવી કે જેથી