________________
૧૪૮]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
આ છ પદમાં આત્મા છે અને આત્મા નિત્ય છે, તે બે પદ આત્મદ્રવ્યને સ્પષ્ટ કરે છે. આત્મા કર્તા છે અને આત્મા ભોક્તા છે, એ બે પદ આત્માની અશુદ્ધ પર્યાયને બતાવે છે. મોક્ષ છે, એ પદ આત્માની પરિપૂર્ણ શુદ્ધ પર્યાયને સિદ્ધ કરે છે તથા મોક્ષનો ઉપાય છે, એ પદ આત્માની આંશિક શુદ્ધપર્યાયનો દ્યોતક છે. આમ છએ પદ આત્માની સિદ્ધિમાં મુલાધારરૂપ હોવાથી, કૃપાળુદેવે અત્યંત સરળ ભાષા અને રોચક શૈલીમાં સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે.
પટું સ્થાનક સંક્ષેપમાં, દર્શન પણ તેહ સમજાવા પરમાર્થને, કહ્યાં જ્ઞાનીએ એહ. ૪૪
આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રમાં બતાવેલાં છ પદને કૃપાળુદેવે છ સ્થાનક કહ્યાં છે. જગતમાં મુખ્ય છ દર્શન છે, તે બધાં દર્શન એકાંતવાદી છે, તેથી મિથ્યા છે. જૈનદર્શન અનેકાંતવાદી હોવાથી સમ્યક છે. છ પદના માધ્યમથી છ દર્શનનું નિરાકરણ કરવામાં આવ્યું છે. પાહુડ દોહામાં છ દર્શનને મિથ્યાસિદ્ધ કરતાં કહ્યું છે કે –
छहदसण धंधइ पडिय मणहं ण फिट्टिय भंति । एक्कु देउ छह भउ किउ तेण ण मोक्खहं जंति ।।११६।।
“પર્દર્શનના ધંધામાં પડેલાં અજ્ઞાનીઓના મનની ભ્રાંતિ ન મટી. અરે રે ! એક દેવના છ ભેદ કર્યા. આનાથી તેઓ મોક્ષે જતા નથી.” - કૃપાળુદેવની એ વિશેષતા છે કે, તેઓ છ દર્શનને ખોટા કહેવા