________________
ગાથા-૪૪]
–
[૧૪૯
કરતાં પરમ સત્ય એવા જૈનદર્શનનના સિદ્ધાંતોને બતાવવા વધુ હિતાવહ માને છે. કારણ કે, સમયના અભાવને લીધે બીજાને ખોટા કહેવા કરતાં પોતાનું તત્ત્વ કહેવું વધુ ઉત્તમ છે. ટેલિવિઝન પર જે જાહેરખબર આવે છે, તેમાં જે તે કંપની પોતાની વિશેષતા બતાવે છે પણ બીજાની નિંદા કરતા નથી. કારણ કે, મર્યાદિત સમયમાં જો બીજાની નિંદા કરશે તો પોતાની કંપનીના વખાણ ક્યારે કરશે. તેથી કૃપાળુદેવે પણ બીજાના દોષોનું નિરૂપણ કરવા કરતાં, જૈનદર્શનના સિદ્ધાંતોને અનેકાંતદષ્ટિએ સમજાવ્યા છે. અન્ય દર્શનોમાં કોઈ દર્શન એમ કહે છે કે, “આત્મા નથી તેથી કૃપાળુદેવે એ સિદ્ધ કર્યું છે કે, “આત્મા છે'. આમ બીજા પણ દરેક પદ વિષે પણ સમજવું. કૃપાળુદેવ વગેરે અનેક જ્ઞાનીઓએ જૈનદર્શનને અસ્તિ-નાસ્તિ સ્વરૂપે સિદ્ધ કર્યું છે. આત્મા સ્વપણે છે અને પરપણે નથી એવી દષ્ટિ જ ખરી અનેકાંતદષ્ટિ છે.
સ્યાદ્વાદશૈલી વિના, અનેકાંત સ્વરૂપી પરમાર્થને સમજાવી શકાતો નથી. તેથી દરેક પદમાં અપેક્ષા સહિત અનેકાંતસ્વરૂપ સમજાવ્યું છે. આત્મા નિત્ય છે. આત્મા નિત્ય અને અનિત્ય એમ બને છે, તો પણ કોઈ દર્શન આત્માને અનિત્ય જ માને છે; તેથી અહીં આત્માને નિત્યરૂપે સિદ્ધ કર્યો છે. પરંતુ જૈનદર્શન “આત્મા નિત્ય જ છે.” એમ માને તો તે પણ એકાંત થઈ જશે. તેથી અપેક્ષા લગાડીને પછી જકારપૂર્વક કહ્યું કે, આત્મા દ્રવ્ય અપેક્ષાએ નિત્ય જ છે તથા પર્યાય અપેક્ષાએ અનિત્ય જ છે. તેવી રીતે અજ્ઞાનદશામાં, પોતાના વિકારીભાવનો કર્તા તથા ભોકતા છે પરંતુ જ્ઞાની ભેદજ્ઞાનના બળ વડે
