________________
૧૪૬].
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
“એક તો પોતે માર્ગને જાણતા નથી તથા બીજા કોઈને પૂછતા પણ નથી, એવા મનુષ્ય વન-જંગલ તથા પહાડોમાં ભટકી રહ્યા છે. તેમને તું દેખ.”
હવે, અહીં ગુરુ શિષ્યના સંવાદથી છ પદ સંબંધી ખૂબ જ માર્મિક વર્ણન કરવામાં આવશે.
“આત્મા છે' “તે નિત્ય છે', “છે કર્તા નિજકર્મ છે ભોક્તા વળી “મોક્ષ છે', “મોક્ષ ઉપાય સુધર્મ'.૪૩
આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રનો વિષયવસ્તુ છ પદ છે. તે પદોના નામ તથા તેનો ક્રમ પણ આ પદમાં બતાવ્યો છે. સર્વપ્રથમ મંગલાચરણમાં કહ્યું હતું કે, “સમજાવ્યું તે પદ નમું, શ્રી સદગુરુ ભગવંત.” ત્યાં પ્રારંભમાં જે પદ શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો હતો, તે છ પદનું સ્વરૂપ અહીં સ્પષ્ટ કરે છે. આ પદને કૃપાળુદેવે અન્ય સ્થાને પણ એક જ વાક્યમાં સમાવી દીધાં છે. ત્યાં કહ્યું છે કે –
હું કોણ છું, ક્યાંથી થયો, શું સવરૂપ છે મારું ખરૂં.
કોના સંબંધે વળગણાં છે, રાખું કે હું પરિહરૂ? આ વાક્યો પ્રશ્રની શૈલીમાં નિબદ્ધ છે. તેના ઉત્તરૂપ આ છે પદ છે. હું કોણ છું તે પ્રશ્નનો ઉત્તર આપતાં પ્રથમ પદ રચ્યું છે કે, આત્મા છે. જો કે આત્મા છે એમ માનવાથી આત્મજ્ઞાન થતું નથી, તેથી એમ સમજવું કે, “હું આત્મા છું'. સમ્યગ્દષ્ટીને એવી દ્રઢ શ્રદ્ધા હોય છે કે, “હું આત્મા જ છું.” ત્યારબાદ એવો પ્રશ્ન થયો કે, “ક્યાંથી
