________________
ગાથા-૪૨]
— [૧૪૫
છે અને શિષ્ય સમ્યકત્વ નિકટ મિથ્યાદિષ્ટી છે. જ્ઞાની જ્યારે અજ્ઞાની હતા ત્યારે સમ્યકત્વ નિકટ મિથ્યાદિષ્ટી હતા, તે સમયે તેમને જે પ્રશ્નો ઉપસ્થિત થતા હતા, તે પ્રશ્નોને કૃપાળુદેવે, શિષ્યના સંવાદરૂપે તથા વર્તમાનમાં આત્માનુભવથી જે સ્વરૂપ સમજાયું તેને, ગુરુશિષ્યના સંવાદરૂપે રજુ કર્યું છે.
જ્યારે ગુરુ અને શિષ્યનો સંવાદ સાંભળવામાં અથવા વાંચવામાં કે અભ્યાસમાં આવે, ત્યારે એમ ન સમજવું કે, તે સંવાદ શિષ્ય અને ગુરુ વચ્ચે ચાલી રહ્યો છે. અજ્ઞાનીને એમ વિચાર આવવો જોઈએ કે, મારા અને ગુરુ વચ્ચે સંવાદ ચાલી રહ્યો છે. તેથી મારે સદ્ગુરુ પ્રત્યે આ પ્રકારે વ્યવહાર કરવો જોઈએ અને જો કોઈ પોતાને સદગુરુ માની બેઠા હોય, તેને કહે છે કે, જ્યારે પોતાને ગુરુ માની જ લીધા છે તો, એ પણ પહેલાં શિખી લો કે, શિષ્ટ સાથે કેવો વ્યવહાર કરવો જોઈએ. જે પોતાને અજ્ઞાનદશામાં ગુરુ માને છે તે સદ્ગુરુ તો નથી જ, પરંતુ તે શિષ્ય પણ નથી કારણ કે કૃપાળુદેવનો શિષ્ય અજ્ઞાનદશામાં પોતાને ગુરુ કહેતો નથી. જે જીવ શિષ્ય થવા તૈયાર થાય છે, તે જ કાળાંતરે ગુરુ બને છે. જે પોતાને વર્તમાનમાં અજ્ઞાનદશારૂપે માનતો નથી, તે અજ્ઞાની સદ્ગુરુને કોઈ પણ પ્રકારના પ્રશ્ન પણ પૂછતો નથી.
તેથી તો પાહુડ દોહામાં કહ્યું છે કે :
एक्क ण जाणहि वट्टडिय अवरु ण पुच्छहि कोइ । अदु वियदहं डुगरहं पर भंजंता जोइ ।।११४।।
