________________
૮૪]
–
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
કુદેવ તથા કુધર્મનો વિનય કરવાવાળું વનયિક મિથ્યાત્વ કહેવાય છે; તેથી તેવા વિનયને પાપરૂપ વિનય કહે છે. વિનય પુણ્ય પણ છે, કારણ કે તીર્થકર નામકર્મની પ્રકૃતિના બંધના કારણરૂપ, જે ષોડશકારણ ભાવના છે, તેમાં વિનયને સ્થાન મુખ્ય છે; તેથી વિનય એ તીર્થંકર પ્રકૃતિ જેવા ઉચ્ચ પુણ્યબંધનું કારણ હોવાથી વિનય મોટામાં મોટું પુણ્ય પણ છે. એટલું જ નહિ, વિનય એ ધર્મ પણ છે, જે મોક્ષમાર્ગ સ્વરૂપ છે, ચારિત્રમય છે. અંતરંગતપના છ ભેદમાં વિનય બીજા ક્રમે છે. આમ વિનયનામના તપ ધર્મ વિષે, જ્ઞાનીએ અનેક પ્રકારે ગુણગાન ગાયા છે. આમ વિનયનો માર્ગ અટપટો છે. વિનય કરવો જેટલો જરૂરી છે, એના કરતા એ જાણવું વધુ જરૂરી છે કે કોણે, કોનો, ક્યાં, કેટલો, ક્યારે અને કેવી રીતે વિનય કરવો જોઈએ?
વિનયનો સંબંધ આત્મા સાથે હોવાથી, બે હાથ જોડવા માત્રથી વિનય થઈ જતો નથી. આ કાળમાં એમ માનવામાં આવે છે કે તમને. કોઈના પ્રત્યે વિનયભાવ હોય અને તેમના વિષે કોઈ વ્યક્તિ કઠોર અથવા અસભ્ય વચન બોલે તો ચુપ ન રહેવું જોઈએ. જ્ઞાનીનો વિનય નિરાળો છે. જ્ઞાની કહે છે કે, કોઈ અજ્ઞાની, જ્ઞાનીનો અનાદર કરે તો પણ, અજ્ઞાની પ્રત્યે દ્વેષ ન કરવો, એટલું જ નહિ મનમાં ગાંઠ પણ ન બાંધવી, તેને ક્ષમા આપવી, એ જ જ્ઞાનીનો યોગ્ય વિનય કર્યો કહેવાય. તીર્થકરોના તીર્થના મુદ્દે વિવાદ કરનાર લોકો પણ તીર્થકરનો બતાવેલો વિનય પાળતા નથી, કારણ કે વિવાદથી પોતાને સમેટવો, ભગવાન માટે પણ વિવાદ ન કરવો, એ ખરો વિનય છે. પહેલાં ઘર, ઓફિસ, ધન, દોલત માટે વિવાદ અને ઝઘડા
