________________
રત્નત્રયી
૧૫૯ સુધી હું શરીર છું; દર્શન થાય એટલે હું આત્મા છું.'
શરીરને સુખદુઃખને આઘાત-પ્રત્યાઘાત લાગે છે. આત્મજ્ઞાનીને સુખદુઃખના આઘાત-પ્રત્યાઘાત નથી લાગતા.
આત્મા સ્વામી છે, દેહ દાસ છે. આત્માએ શરીર ધારણ કર્યું છે. શરીર ધારણ કરનાર સ્વામી ધારે ત્યારે દેહને ફગાવી શકવાની સ્વતંત્રતા ધરાવે છે. જેમ કેઈ માલિક કહે કે આ નેકર છે તેમ આત્મા કહે કે આ મારું શરીર છે. “મારાને અર્થ મારાથી ભિન્ન એમ થાય છે. એક્તા હોય તે તે સંબંધની છે. સંબંધ તૂટતાં આત્મા જુદો અને દેહ જુદો. સંબંધ પૂરે થયે એટલે દુઃખ પણ દૂર થયું. ઘણાય એવા સુકુમાર શરીરવાળા માણસો છે, જેમનાથી જરીયે તાપ સહન ન થાય, પણ સંબંધ પૂરો થતાં આત્મા આગળ વધે છે, પછી પાછળ રહેલા શરીરને બાળવામાં આવે છે, અને છતાં એ ફરિયાદ કરે કે મારાથી તાપ સહન નહિ થાય! આ વાત વિવેક દષ્ટિથી વિચારવાની છે મૃત્યુ પછી નહિ, પણ જીવતાં સમજવાની છે; દ્રષ્ટા બની આ વસ્તુને જોવાની છે. દ્રષ્ટાની દષ્ટિ મળતાં તમે આજે જેને સ્વ માને છે તે પર લાગશે. વસ્તુમાંથી સ્વત્વ નીકળી જતાં નિર્મમત્વની શાન્તિ મળશે. પછી શરીર પર દુઃખ થતું દેખાશે, પણ દુઃખને સ્પર્શ નહિ થાય. દ્રષ્ટા બની જેનારને દુઃખ પડે ખરું, પણ સ્પર્શે નહિ.
આ પ્રેગ બહુ વાર કરવો પડશે. પ્રારંભમાં કક્તિ લાગશે પણ ધીરે ધીરે દષ્ટિ ખીલતાં ભિન્નતાનું જ્ઞાન વધતું જશે. પ્રયાગ વગર આગળ નહિ વધાય. પ્રસન્નતાપૂર્વક
