________________
પૂર્ણિમા પાછી ઊગી!
તે જૂઠું બોલે છે, પણ જૂઠું બોલ્યા પછી વિચાર કરે છે કે જૂઠું બેલવું ખરાબ છે. પિતે એમ છે કે મને આ બેટો વારસે મળી ગયું છે, એ વારસ મારાં સંતાનોને ન મળે તે સારું. એ દારૂ પીતે હોવા છતાં એમ માને છે કે મારે દીકરો દારૂ ન પીએ.
એટલે “નથી પીવે એ “વિચાર” છે ને પીધા વિના ચાલતું નથી” એ “વૃત્તિ” છે. વૃત્તિ અને વિચાર વચ્ચેનું ઘર્ષણ એ માણસના જીવનમાં થોડીક માનવતાની હવા લાવે છે, પણ પશુતા એને છેડતી નથી.
સમાજમાં આવા માણસેનું આપણને ઘણી વાર દર્શન થાય છે, જે વૃત્તિઓને દબાવી પશુતાના સ્તરથી ઉપર આવ્યા હોય છે. છતાં તેમના હદયના ઊંડાણમાં સતત એવું કંઈક નિર્બળ વહેતું જ હોય છે જે એમને ચેકકેસ કે નિર્ણત થવા નથી દેતું. આવા માણસમાં માનવતાની સુવાસ કદીક મહેકી પણ ઊઠે, વળી કદીક બદબો પણ ઊછળી પડે.
આવા માણસો પ્રાર્થના કરે છેઃ “હે ભગવાન! મને પ્રકાશ આપ. અંધકારમાંથી બહાર કાઢ અસત્યમાંથી ઉપર ઉઠાવ. નિમ્નમાંથી ઉન્નત પ્રતિ લઈ જા.” અહીં પ્રાર્થના છે પણ પ્રયત્ન નથી.
જેની અંદર પ્રાર્થના છે પણ પ્રયત્ન નથી એવી જે અવસ્થા છે, તે વિચારપ્રધાન પ્રવાહી અવસ્થા છે–અનિશ્ચિત વિચારેની અવસ્થા છે.
- ત્રીજો એક વર્ગ છે, જેમાં વૃત્તિ નહિ, વિચાર નહિ, પણ વિવેક છે. અને વિવેક એ પ્રભુતા છે. તમે કાર્ય કરે
