________________
૮૯
ભગવાન બુદ્ધે
બનાવી શકચા, લિચ્છવી રાજાઓનુ` આમ ત્રણ ત્યજીને આમ્રપાલી ગણિકાને ત્યાં ભાજત માટે ગયા.
ભગવાન બુદ્ધનું જીવન જગતના દુ:ખી જીવેા પ્રત્યે કરુણાસભર હતું. તેના કેટલાક પ્રસંગે! સક્ષેપમાં જોઈએ.
પહેલા પ્રસ`ગ : મહાભિનિષ્ક્રમણ સમયે, પત્નીની વિદાય ન લીધી કે પુત્ર-મુખ જોવા પણ ન રાકાયા અને મનેમન વિચાયુ :
.
“ચશેાધરા, હું તને અજાણુમાં રાખી અરણ્યવાસ સ્વીકારું છું, તેથી તારા પર મારા પ્રેમ નથી એમ ન સમજતી. પ્રાણીમાત્રનાં દુ:ખથી મારુ હૈયું કકળી રહ્યું છે. મારા પર ક્રૂરપણાને આરોપ ભલે થાય, પણ મારું મન પહેલાં કરતાં વધારે મૃદુ બન્યું છે. પહેલાં મારા મનને મારા દુઃખથી જ કષ્ટ થતું હતું. હવે સકળ જગતના દુઃખથી મારુ મન દુખાય છે. સગાંવહાલાં સૌ મારા સુખને માટે છે, એમ “મને લાગતું હતું પણ હવે જગતના કલ્યાણ માટે જ જીવવું એવા મારા સકલ્પ થઇ ચૂકયો છે. ગૃહત્યાગ કરવાના હેતુ કેવળ મારા જ આત્માના માક્ષ નથી, મારે તા અનેક દુઃખથી પિડાયેલી આ માનવજાતને સુખની પ્રાપ્તિ થશે કે નહિ એની શોધ કરવી છે. જન્મજરાદિ દુઃખમાંથી છૂટવાનો માર્ગ જડી · આવશે તા મારા પુત્રનું અને મારી સ્ત્રીનુ કલ્યાણુ
મારાથી થઈ શકશે.’
*
બીજો પ્રસગ : માગિન્દ્રિય બ્રાહ્મણે, પોતાની સલક્ષણસંપન્ન કન્યાના સ્વીકાર કરવા ખ઼ુદ્ધ પાસે માગણી કરી, ત્યારે બુદ્ધે કહ્યું : આ નાશવંત મનુષ્ય શરીર પર ઘણા આવવાથી તા મેં ગૃહત્યાગ કર્યાં. કામસુખમાં મને આંનદ નથી.” કન્યાને બુદ્ધ ઉપર ગુસ્સા આવ્યા. વખત જતાં ઉદયન રાજાની એ ‘પટરાણી થઈ. ભગવાન બુદ્ધ કૌશામ્બીમાં વિચરતા હતા ત્યારે તેમના પર વેર વાળવાનેા નિણુ ય કર્યાં. ધૂત લોકાને લાંચ આપી જ્યાં જ્યાં બુદ્ધે જાય
ત્યાં ગાળા દેવડાવી તેમને ત્રાસ આપ્યો. આનદે કહ્યું : “ભગવાન, આ શહેર છેોડી જઈએ,” ભગવાને કહ્યું : “આનંદ, ખીજે જઈશું તા પણ લેશભાગી થઈશું. અહી' જ સહન કરીએ. ભય રાખવાનું કાઈ પ્રયાજન નથી.” અને સાત-આઠ દિવસમાં ભગવાને કહ્યું હતુ. તેમ જ થયું....
ત્રીજો પ્રસ`ગ : ભગવાનના શિષ્ય દેવદત્ત ઇર્ષ્યાથી તેમના વેરી બન્યા અને ભગવાન બુદ્ધના પ્રાણ લેવા તેણે યુક્તિ રચી. ભગવાન પર્વતની છાયામાં મેઠા હતા ત્યાં ઉપરથી માટે પથ્થર ધકેલ્યા. પગમાં વાગ્યુ અને મેટી જખમ