________________
તત્વવિચાર અને અભિનંદના નહિ. આ વિરાટ ચેતનશક્તિને ઈશ્વર કહે, બ્રહ્મ કહે કે આત્મા કહે. બીજી રીતે જોઈએ તો માનવી આ બધું જ્ઞાન મેળવી શકે છે, તેનું કારણ તેનામાં રહેલ ચેતનશક્તિવિરાટ વિશ્વનું નિયમન કરતી ચેતનશક્તિ એ જ છે. તેથી જ માણસ આ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
માનવીની આ ચેતનશક્તિ બુદ્ધિથી પણ પર છે. બુદ્ધિ સાધન છે. આ સાધનને ઉપયોગ કરવાવાળી તે ચેતનશક્તિ છે. માણસ બુદ્ધિથી ભૌતિક જગતનાં રહસ્ય પામી શક્યો અને હજુ વિશેષ પામશે. પણ ચેતનશક્તિને નહિ પિછાને ત્યાં સુધી એના જીવનની દિશા નકકી નહિ કરી શકે. આ ચેતનશક્તિની અનુભૂતિ થાય ત્યારે વિશ્વની ચેતનશક્તિ સાથે તાદાત્મ્ય સાધે. આ અનુભૂતિ થાય ત્યારે સમસ્ત પ્રાણીસૃષ્ટિ સાથે એક્તા સાધે. ત્યાં સ્વાર્થ, લોભ કે કોઈ વાસના કે કષાય રહે નહિ. મૈત્રી, કરુણા, પ્રેમ જ વહે. વિરાટ વિશ્વના એક બિંદુ સમાન પૃથ્વી ઉપર હું એક શુદ્ર જંતુ છું એવી લઘુતાને સ્થાને આ સમસ્ત વિશ્વની વિરાટ ચેતનશક્તિને હું અંશ છું એ દર્શન થાય.
તા. ૧-૪-૬૮
