________________
ગીતાસદ
પણ ભગવાન જાણતા હતા કે આ સાચે વૈરાગ્ય નથી પણ મોહ છે, અને મોહને ધર્મનું સ્વરૂપ આપ્યું છે. ભગવાનને થયું કે કદાચ આ ક્ષણિક વિષાદ હશે. તેથી થોડાં મહેણાં મારીશ તે તેનું ક્ષાત્રતેજ જાગી ઊઠશે. એટલે ભગવાને કહ્યું :
“ક્યાંથી મોહ તને આ ઊપજ્યો વસમે સમે, 'નહિ જે આર્યને શોભે, સ્વર્ગ ને યશને હરે. મા તું કાયર થા, પાર્થ ! તને આ ઘટતું નથી;
હૈયાના દૂબળા ભાવ, છોડી ઉઠ, પરંતપ !” અર્જુન જેવા ક્ષત્રિયને ભગવાન ઊઠીને કાયર, નામર્દ કહે તેથી વધારે ઘા શો હેય? હાકલ કરી, “હદયની દુર્બળતા છોડી, ઊઠ.” પણ અજુનનું દદ ઊંડું હતું. તેણે કહ્યું :
“ વિના હણીને ગુરુઓ મહાત્મા, ભિક્ષા વડે જીવવું તેય સારું; | હણી અમે તે ગુરુ અર્થ વાંછું, લેહભર્યા માણશું ભેગ કે.
સ્વભાવ ભેટો મુજ રાંક ભાવે, ન ધર્મ સૂઝે તમને હું પૂછું;
બે મને નિશ્ચિત છે જેમાં, હું શિષ્ય આ શરણે તમારે. .: સમૃદ્ધ ને શત્રુ વિનાનું રાજ્ય, મળે જગે કે સુરલોકમાં;
તો યે ન દેખું કઈ શેક ટાળે, મારી બધી ઈન્દ્રિય તાવનારે.” ભીખ માગીને નિર્વાહ કરે બહેતર છે, પણ ગુરુજનોની હત્યા કરી, લોહીથી ખરડાયેલ અર્થ અને કામરૂપી ભોગો મારે ભોગવવા નથી. અને ધર્મ-સંમૂઢતઃ કિકતવ્યમૂઢ થયો છે. તેની બુદ્ધિ બહેર મારી ગઈ છે. ભગવાનને એ કહે છે: “નિશ્ચયપૂર્વક મને કહે, મારું શ્રેય શેમાં છે ? તમારે શિષ્ય છું, તમારે શરણે આવ્યો છું. મને માર્ગ બતાવો. મારી બધી ઈન્દ્રિયોને શોષી લેતા આ વિષાદમાંથી હું છૂટી શકતા નથી. પૃથ્વીનું નિષ્ક ટક રાજ્ય મને મળે, કે ઈન્દ્રનું ઇન્દ્રાસન મળે, તે પણ મારો શેક ટળે તેમ નથી. અને પછી, હું તે લડવાને નથી.” એમ કહી મૂગો થઈ એ બેસી ગયો.
ભગવાને, પહેલાં તો, હસતા હેય તેમ, અર્જુનને કહ્યું: “જેને શેક કરવો ન જોઈએ તેને તું શોક કરે છે અને મોટા પંડિત હેય તેમ ડાહી ડાહી વાતે કહે છે: પ્રજ્ઞાવાદાંશ્ચ ભાષ-પણ સત્ય તે જાણતા નથી.” ભગવાન પછી અર્જુનને દેહ અને આત્મા ભિન્ન છે તે સમજાવે છે : “આત્મા મરતો નથી, ત. અ-૪
