________________
. ૧૦
તત્ત્વવિચાર અને અભિનંદના મારતો નથી, હણતા નથી, હણાતા નથી. અજન્મ, અવ્યય, અવિનાશી, નિત્ય, અજ, અમર, નિશ્ચળ, અચિંત્ય, અવ્યક્ત, નિર્વિકાર છે. જૂનાં વસ્ત્રો તજીને મનુષ્ય નવાં વસ્ત્ર ધારણ કરે, તેમ આત્મા જીર્ણ શરીર તજી દઈ ને અન્ય દેહ પ્રાપ્ત કરે છે. આત્માને આ શાશ્વત જાણું, મૃત્યુને શેક કરવો ન ઘટે. વળી બીજી રીતે વિચારીએ તે..
“જગ્યાનું નિશ્ચયે મૃત્યુ, મૂઆને જન્મ નિશ્ચયે, “
માટે જ ન ટળે તેમાં તેને શેક ઘટે નહિ.” પણ તે શું મનુષ્યવધ કરવામાં પાપ નથી ? આ પ્રશ્નને જવાબ અર્જુનને હજી મળ્યો ન હતો. તેથી, આ તત્વજ્ઞાનથી પણ તેના મનનું સમાધાન થયું નહિ. પણ તે સમજાવે તે પહેલાં ભગવાન ફરીથી તેને તેની ક્ષાત્રધર્મનુંસ્વધર્મનું ભાન કરાવે છે. આ વ્યાવહારિક ધર્મનું આચરણ તેના માટે કર્તવ્ય છે એમ સમજાવે છે. ક્ષત્રિયને માટે રણમાંથી તે ભાગી ગયો એવી અપકીર્તિથી મોટું કલંક બીજુ શું હોય ? આ ધર્મયુદ્ધમાં તું જીતીશ તે પૃથ્વીનું રાજ્ય મળશે અને મૃત્યુ પામીશ તે સ્વગ મળશે. બને રીતે લાભ છે.
હણાયે પામશે સ્વગ, છત્યે ભોગવશે મહી, .
માટે, પાર્થ ! ખડો થા તું, યુદ્ધાથે દઢનિશ્ચયી.” પણ આ ધર્મયુદ્ધ છે તેની જ અજુનને ખાતરી નથી. તે તે માને છે કે લભ થકી આ મહાપાપ કરવા બેઠા છીએ અને તેથી વિનાશ જ સર્જાય છે. - બુદ્ધિનું તત્વજ્ઞાન કે વ્યાવહારિક કર્તવ્યના ઉપદેશથી અર્જુનના મનનું સમાધાન થતું નથી. ત્યારપછી. ભગવાન તેને ગમાર્ગ બતાવે છે અને તે જ ગીતાને મુખ્ય સંદેશ છે. આ યોગમાર્ગને આશ્રય લેવાથી, ભગવાન કહે છે, કર્મબંધન થતું નથી અને આ ધર્મનું યત્કિંચિત પાલન પણ મનુષ્યને મહાભયમાંથી ઉગારી લે છે. આ જ્ઞાન મળ્યા પછી અંતે અર્જુને દઢતાથી પોકારી ઊઠે છે?
नष्टो मोहः स्मृतिलब्धा, त्वत्प्रसादान्मयाऽच्युत । __ स्थितोऽस्मि गतसंदेहः करिष्ये वचनं तव ।।
ટ મોહ, થયું ભાન, તમ અનુગ્રહે, પ્રભો !
થયો છું સ્થિર નિઃશંક, માનીશ તમ શીખને.” અર્જુનને મોહ ટળે છે, એની શંકાનું સમાધાન થયું છે, એ સ્થિરસ્વસ્થ થયો છે અને ભગવાનના કહેવા પ્રમાણે વર્તવા તૈયાર થયેલ છે.
