________________
અહિંસા પરમો ધર્મ
મનુષ્ય માટે સૌથી અગત્યને પ્રશ્ન તેના આચરણને છે. જ્ઞાનની જિજ્ઞાસા સંતોષવા જીવ શું ? જગત શું ? ઈશ્વર શું ? જગત કોણે અને ક્યારે ઉત્પન્ન કર્યું ? – વગેરે પ્રનાં સમાધાન મેળવવા મનુષ્યની બુદ્ધિ પ્રયત્ન કરતી રહી છે. આ પ્રકના સંતોષકારક જવાબ ન મળે તે પણ મનુષ્ય દુખી થવાને નથી, પણ પિતાનું વર્તન કેવું રાખવું તેને સાચો માર્ગ ન જાણે તે મનુષ્ય જરૂર દુઃખી થવા અને થાય છે. તત્ત્વજ્ઞાનના પ્રશ્ન અણઊકયા રહે તેથી મનુષ્ય દુઃખી થતા નથી, પણ અચારધર્મનું અજ્ઞાન હોય તે સાચું સુખ મળવાનું જ નહિ. ભગવાન બુદ્ધ આ વાત સરસ રીતે સમજાવી છે. કોઈ માણસને વિષમય બાણ વાગ્યું હોય અને વૈદ્યને બોલાવે ત્યારે વિદ્યને એમ પૂછે કે, “આ બાણ કોણે માથું, કેવું હતું વગેરે મને સમજાવે અને પછી સારવાર કરે.” તે આ બધું જ્ઞાન થાય તે પહેલાં જ તેનું મૃત્યુ થાય. તાત્કાલિક જરૂર તે બાણ ખેંચી કાઢી, ઘા રુઝવવાની છે. તેવું જ મનુષ્યનું છે. - અહિંસા આચારધર્મને પ્રશ્ન છે. મનુષ્યનું વર્તન હિંસામય હોય કે અહિંસામય, આચરણમાં સત્ય લેવું જોઈએ કે અસત્ય ચાલે – આને જવાબ રોજિંદા જીવન માટે પ્રત્યેક મનુષ્ય મેળવવાને રહે છે. આ વિષયની એની માન્યતા ઉપર તેનાં અને બીજાંનાં સુખદુઃખને આધાર છે.
ભગવાન મહાવીર, બુદ્ધ અને ક્રાઈસ અને વર્તમાનમાં ટેકસ્ટાય, આબર્ટ સ્વાઈલ્ઝર અને ગાંધીજીએ અહિંસાને આચારધમને પાયે બનાવ્યો છે. પણ દરેકની ભૂમિકા અને અહિંસાને અમલ, કેટલેક દરજજો જુદાં જુદાં છે.
અહિંસા પરમો ધર્મ ખાસ કરીને, જૈન ધર્મનું પ્રધાન લક્ષણ ગણાય છે. અહિંસા શા માટે? જૈન ધર્મમાં તેને જવાબ બે પ્રકાર છે. એક અનુભવની ભૂમિકાને અને બીજે બુદ્ધિને. અનુભવે જોઈએ છીએ કે દરેક જીવ જીવવા ઇરછે છે, કોઈને મરવું ગમતું નથી. દરેકને સુખ જોઈએ છે, કેઈને દુઃખ ગમતું નથી. પતિ સુખ ઇચ્છે તે બીજાને દુઃખ દઈને પિતાને સુખ કેમ મળે ?
