________________
૪
લગ્ન ઃ ચારિત્ર્યઘડતરનું સાધન
:
લગ્નસંસ્થા ના વિષય એટલેા બધા વ્યાપક અને જટિલ છે કે,
અગ્રણી વિચારક તેના વિશે સદાય ભિન્ન ભિન્ન મત પ્રગટ કરતા રહ્યા છે. લગ્ન તા મનુષ્ય માટેની વસ્તુ છે. આ સંસ્થા દૈવ કે પશુ માટે નથી રચાઈ, મનુષ્યજાતિના અસ્તિત્વથી આ વિષયની અનેક રૂપાંતરે ચર્ચા થઈ છે અને અંત સુધી થવાની જ.
અત્રે આપણે એટલું જ જોઇશું કે લગ્નસંસ્થાનું ધ્યેય શું ? અને આજની પરિસ્થિતિમાં એ કઈ રીતે આવી ?
મારા મત પ્રમાણે લગ્ન એ મનુષ્યના ચારિત્ર્યઘડતરનું સાધન છે. સામાજિક વ્યવસ્થાનું એ મૂળ છે. વ્યક્તિ ગમે તેમ રહેવાની વાત કરે પરંતુ આખા સમાજની વ્યવસ્થાનો જ્યાં સવાલ હેાય ત્યાં સમાજ વ્યક્તિ સામે થશે જ.
લગ્નના પ્રકાર ઘણા છે, આપણા જ ઇતિહાસમાં રામ-સીતાનુ આદ દંપતીનું દૃષ્ટાંત છે; પાંચ પાંડવની એક પત્ની તરીકે દ્રૌપદીના દાખલેા છે. એ ઉપરાંત એક પુરુષે અનેક પત્ની રાખી હોય એવી વાતા તા તદ્દન સહેલાઈથી આપણે મેળવી શકીશું.
એટલું ચોક્કસ છે કે કાઈ કાળમાં લગ્નસંસ્થા સ્થિર કે એક જ ધારણ પુર નથી રહી. સમાજના વ્યવહાર મુજબ એમાં ફેરફારો થયા જ કર્યાં છે. જંગલમાં સ્ત્રી-પુરુષ સાથે ભટકતાં હોય અને ઇચ્છિત વર્તન કરે એને આપણે લગ્ન નથી ગણતા. લગ્નસંસ્થાની ઉત્પત્તિ તા સામાજિક વ્યવહારના નિયમન `ગે જ છે.
સામાન્યપણે જેને આપણે ધમ કે નીતિ સમજીએ છીએ તે કાઈ ઈશ્વરદત્ત આદેશ છે જ નહિ. જે કાળમાં બ્રાહ્મણા સ`સ્કારના સ્વામી હતા અને પોતે જે પ્રકારની વ્યવસ્થા ઇચ્છતા હતા અને એમણે ધાર્મિક અને નૈતિક સ્વરૂપ આપ્યું. અન્યથા બધું અધમ અને અનીતિમાં ખપ્યુ
