________________
૧૭૨
તત્ત્વવિચાર અને અભિવંદના
આમ, ૧૯૫૮થી ૧૯૬૩ સુધી વાત અધ્ધર રહી. પછી શું થયું તેની મને ખબર નથી.
આવા અનેક કેસ દરેક રાજ્યમાંથી થયા છે. હવે બીજો દાખલ કરીને લઈએ. જમ્મુ-કાશ્મીર રાજ્યના શિક્ષકોને પ્રશ્ન હતો. આ રાજ્યમાં કાશ્મીરી પંડિતોની વસ્તી બે ટકા છે, પણ તેમનામાં શિક્ષણનું પ્રમાણ ઘણું વધારે હોવાથી શિક્ષક તરીકે અને અન્ય સરકારી નોકરીઓમાં તેમનું પ્રમાણ ઘણું વધારે હતું. ૧૯૫૬માં રાજ્ય નોકરીના નિયમો ઘડવા. નિયમોમાં ગુણવત્તાનું ધોરણ હતું પણ તેના અમલમાં ૫૦ ટકા મુસલમાને, ૪૦ ટકા પછાત હિન્દુઓ અને ૧૦ ટકામાં શીખ, કાશ્મીરી પંડિત વગેરે. સુપ્રિમ કૅર્ટમાં કેસ થયો. ૧૯૬૮માં ચુકાદ આવ્યું. નિયમ રદ કર્યા, ૮૧ શિક્ષકે જેમને પ્રમોશન આપ્યું હતું તેમને પાછા ધકેલ્યા. પણ તેમ કરતાં, રાજ્ય છટકબારી શોધી અને યથાવત સ્થિતિ રાખી, એટલે બીજે કેસ થયો. તેમાં ૨૪૯ શિક્ષકોને પ્રશ્ન હતો. તેમને બઢતી આપી હતી તે બિનબંધારણીય અને ગેરકાયદેસર કરી. આ ચુકાદો ૧૯૭૧માં આવ્યા. પછી શિક્ષકોની ગુણવત્તાના ધોરણે પસંદગી કરવા રાજ્ય ૧૧૦૦ શિક્ષકેના ઇન્ટરવ્યુ ગઠવ્યા. આવી કહેવાતી પસંદગી સામે કેસ થયો. ૨૪પ શિક્ષકને પ્રશ્ન હતા. ૪૦૦ શિક્ષકે વતી કેસ થયો હતો. અરજદારોએ પુરવાર હ્યું કે આ ઈન્ટરવ્યું અને પસંદગી ફારસ હતાં. કોર્ટે કહ્યું :
“ The whole process of selection is wrong and unsatisfactory and needs to be set aside."
પછાત વર્ગ કેવી રીતે નક્કી કરવા તેની કોટે ચર્ચા કરી છે. પરંપરાગત વ્યવસાયનાં ધોરણો નકકી કરવા પ્રયત્ન કેટલે બેહુદો હતા તે બતાવ્યું છે. પરંપરાગત વ્યવસાય કોને કહેવો ? કમિટીએ આપેલ કેટલાક દાખલા આ પ્રમાણે છે :
(1) Bearer, boy, waiter, (2) book-binders, (3) grass sellers, (4) old garment-sellers, (5) tonga drivers વગેરે. કોર્ટે કહ્યું, આ બરાબર નથી. તેમાં કાંઈ પરંપરાગત નથી.
We think there must be a proper révision of traditional occupations.
આ ચુકાદો ૧૯૭૩માં આવ્યો. આ ૮ વષ મામલો કોર્ટ રહ્યો. પરિણામે કોર્ટે કહ્યું છે:
