________________
અનામત બેઠકો-બંધારણની જોગવાઈ
૧૭૧
જુલાઈ, ૧૯૬રમાં પાંચમે હુકમ બહાર પાડશે. તેને પણ પડકારવામાં આવ્યો. મામલો છેક સુપ્રિમ કોર્ટ સુધી ગયો. સુપ્રિમ કૅટે આ પાંચમાં હુકમને પણ રદ કર્યો. સુપ્રિમ કોર્ટને આ ચુકાદો આધારભૂત ગણાય છે, જેમાં પછાત. કોને કહેવા, વગર કોને કહેવો, કેટલા ટકા અનામત આપવી વગેરે મુદ્દાઓની વિગતથી છણાવટ કરી છે. તે લખું તે પહેલાં પાંચમો હુકમ શું છે તે જણાવું. પછાત અને વધારે પછાત એવા વર્ગો કાયમ રાખ્યા. અનામત બેઠકે ૬૮ ટકા રાખી, જેમાં ૧૮ ટકા અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિઓ માટે રહી. સીરવાઈ લખે છેઃ
“The questions thụs raised were of extreme importance for they involved ihe two fundamental rights - under articles 15 (1) and 29 (2) on the one hand and promotion of the educational and economic interests of the weaker sections of the people. There was also the national interest which must suffer if qualified and competent students were unreasonably excluded from higher university education.” * સુપ્રિમ કેટે હરાવ્યું ઃ (૧) પછાત વર્ગોનું પછાતપણે અનુસૂચિત જાતિઓ અને જનજાતિઓ જેટલું હોવું જોઈએ. (૨) પછાતપણાના વર્ગો પાડી ન શકાય; તે ઘણા સ્તર થઈ જાય. (૩) પછાતપણું સામાજિક અને શિક્ષણનું બંને પ્રકારનું હોવું જોઈએ. (૪). પછાત વર્ગ જ્ઞાતિના ધોરણે નક્કી ન થાય, 'class is not caste. જ્ઞાતિ ધ્યાનમાં લેવાય પણ તે જ ધોરણ ન હોય (૫) પછાતપણા માટે એ વર્ગને વ્યવસાય પણ લક્ષમાં લેવાય. જેમ કે ઢેડ, ચમાર, ભંગી, ઘાંચી, મોચી, વગેરે. (૬) શિક્ષણના પછાતપણા માટે ૬.૯ ટકાનું ધોરણ વ્યાજબી નથી. પાંચ ટકાથી ઓછું ધોરણ હોવું જોઈએ. (૭) ૬૮ ટકા, અનામત ઘણી વધારે છે. પ૦ ટકાથી વધારે ન જોઈએ. આ બધાં કારણે પાંચમે. ઑર્ડર પણ રદ કર્યો. સુપ્રિમ કોર્ટે કહ્યું કે પછાત વર્ગની પ્રગતિ થાય તે રાષ્ટ્રના હિતમાં છે, પણ બીજા વર્ગના હિતની અવગણનાથી રાષ્ટ્રનાં હિત જોખમાય છે. વળી શિક્ષણનું ધોરણ નીચે ઊતરવા દેવું ન જોઈએ. આ બધાં દષ્ટિબિંદુને સમન્વય સહેલું નથી. આ કેવી રીતે કરવું તે કટે બતાવ્યું નથી. કોર્ટે કહ્યું, તે અમારું કામ નથી, રાજ્યનું કામ છે.
