________________
૧૭૦
તત્ત્વવિચાર અને અભિવાદના
અનુસૂચિત જનજાતિ માટે ૩ ટકા અને ૫૭ ટકા બીજાઓ માટે. આ હુકમને, હાઈકોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો. હાઈકોર્ટે તેને બિનબંધારણીય ગણે રદ કર્યો..
મે-જૂન ૧૯૫૯માં બીજે હુકમ બહાર પાડ્યો. તેમાં બ્રાહ્મણ, વાણિયા અને કાયસ્થ સિવાયના બધા હિન્દુઓ, બધા મુસલમાન, ખ્રિસ્તીઓ અને જેનોને પછાત વર્ગના ગણ્યા અને ૬૫ ટકા અનામત બેઠક રાખી. આ હુકમ પણ હાઈકોર્ટે રદ કર્યો.
પછી પછાત વર્ગ કોને ગણવા તેની ભલામણ કરવા કમિટી નીમી. કમિટીએ એક કામચલાઉ રિપોર્ટ આપ્યા. આ ભલામણ મુજબ ૧૯૬૦માં ત્રીજો હુકમ કર્યો, જેમાં ૪૦ ટકા પછાત વર્ગો માટે અને ૬૦ ટકા ગુણવત્તાના ધોરણે, પણ અનામત ઉપરાંત ગુણવત્તાના ધોરણમાં હરીફાઈ કરવાની છૂટ આપી. વળી પછાત વર્ગો, જ્ઞાતિ-caste-નાં ધોરણે નક્કી કર્યા હતા. આ હુકમ પણ હાઈકોર્ટ રદ કર્યો.
કમિટીને છેવટને રિપિટ આવ્યો તે મુજબ જૂન, ૧૯૬૧ માં છે હુકમ બહાર પડાયો. છેવટના રિપોર્ટમાં પણ પછાત વર્ગો જ્ઞાતિના ધોરણે નક્કી કર્યા અને ૪૮ ટકા અનામત બેઠક આપી. શિક્ષણમાં પછાતપણું નકકી કરવા એમ ઠરાવ્યું કે રાજ્યમાં શિક્ષણનું સામાન્ય ધારણ દર એક હજારે ૬.૯ છે તે તેથી ઓછું શિક્ષણ જે કેમમાં હોય તેને પછાત ગણવી. ૬.૮ હેાય તે પછાત, ૭ હેાય તે નહિ. દરેક કામમાં શિક્ષણનું પ્રમાણ કેટલું છે તે નક્કી કરવું અત્યંત મુશ્કેલ છે. લિંગાયતમાં શિક્ષણનું ધોરણ ૭.૧ ટકા હતું, તેથી કમિટીએ લિંગાયતને પછાત ન ગણ્યા. પણ રાજ્ય સરકારને આ ફાવ્યું નહિ એટલે નવી ફેમ્યુલા કરી લિંગાયતને પછાત ગણ્યા. અનામત બેઠકે ૪૮ ટકા રાખી. વળી એક નવી રીત કાઢી. પછાત અને વધુ પછાત એવા બે વર્ગો કર્યા. તે પ્રમાણે ૮૧ વગ પછાત ગણ્યા અને ૧૩૧ વધારે પછાત.
આ બધા હુકમોમાં મેડિકલ, એન્જિનિયરિંગ અને ટેકનિકલ કોલેજોમાં વિદ્યાથીઓને દાખલ કરવાને પ્રશ્ન હતા. આ ચારે હુકમમાં અને પછી પાંચમ કાઢયો તેમાં પણ અનુસૂચિત જાતિઓ માટે ૧૫ અને જાતિઓ માટે ૩ ટકા કાયમ રહ્યા છે. તેમજ અનુસૂચિત જાતિઓ અને જનજાતિ કોને ગણવી તે વિશે પણ તકરાર ન હતી. બધામાં તકરાર હતી પછાત વર્ગ કોને ગણવે અને તેમને કેટલા ટકા અનામત બેઠકો આપવી તેની.
