________________
જીવન અને દર્શન એક રાજા ધનુર્વિદ્યા શીખતે હતા. રાજાના હાથથી અજાણતાં એક બાણ છૂટયું અને એક નિર્દોષ માણસને વાગતાં એ ઘાયલ થયે. ઘાયલની માતાએ આની ફરિયાદ ત્યાંના વડા ન્યાયાધીશ પાસે કરી. તે જમાનામાં રાજ્યનું રક્ષણ જેમ ક્ષત્રિયેના હાથમાં હતું તેમ ન્યાય અને પ્રજાની સલામતીનું ખાતું પ્રામાણિક એવા ધર્માધિકારીના હાથમાં હતું. અને એ ધર્માધિકારી પુરુષ વડા–ન્યાયાધીશ ગણાતા. ન્યાયને વફાદાર એવા ન્યાયાધીશે રાજાને ન્યાયાલયમાં હાજરંથવાને આજ્ઞા–પત્ર મેકલ્યું. રાજા આવ્યું ત્યારે એને ઉચ્ચ સ્થાન પર બેસાડવાને બદલે ગુનેગારના પાંજરામાં ઊભા રહેવાની એણે સૂચના કરી. આ દશ્ય સૌ જોઈ જ રહ્યાં. રાજાએ પિતાને ગુને કબૂલ કર્યો. એણે અમુક દંડ કરી રાજાને મુક્ત કર્યો અને પછી ન્યાયાલયની બહાર આવી ન્યાયાધીશે અતિ નમ્રતાથી રાજાને નમન કર્યું. આથી રાજા ખૂબ પ્રસન્ન થયા અને પોતે સંતાડી રાખેલી નાની તલવાર બતાવી કહ્યું
ન્યાયાલયના આજ્ઞા–પત્રને માન આપી હું અદાલતમાં હાજર થયે, પણ મને એમ લાગ્યું હોત કે ધર્મ ને ન્યાયથી તમારી વાણી વેગળી છે તો આ તલવારથી તમારે શિરચ્છેદ અહીં જ કરી નાખત. પણ તમારી ધર્મને ન્યાયમય વાણીથી મને આનંદ થાય છે, અને તમારા જેવા ન્યાયાધીશથી હું ગર્વ લઉં છું કે મારા રાજ્યમાં રાજ કરતાં ય ન્યાયને પ્રથમ માન આપનારા ધર્મનિષ્ઠ ન્યાયાધીશ છે!” તે જ ઘડીએ પિતે ઝબ્બામાં સંતાડી રાખેલી સેટી બતાવતાં ન્યાયાધીશે કહ્યું રાજન ! સારું થયું કે તમે અદાલતને માન આપ્યું
