________________
જીવન અને દર્શન
: ૭૩ : અને પતિ પત્નીને “દેવી” કહીને સંબોધતે, એના બદલે આજ તોછડાઈભર્યા અગ્ય સંબંધનેથી ગૃહ ગાજી રહ્યાં છે. બાપ દીકરાને બાળામાં બેસાડી રમાડતે હોય અને બાળકને રમાડતાં રમાડતાં લાડમાં બાપ કહે છે: “મારે સાળે બહુ તોફાની.” હું એને પૂછું કે “ભાઈ! આ છોકરે તારે સાળે કયારે થયો? કઈ રીતે થયે?” ત્યારે કહેશે કે “હું તે અમસ્તો જ બોલું છું. આમ બોલાય છે!” પણ પોતે શું બોલે છે એનું ભાન નથી. છોકરાના કાનમાં ગ્રામીણતાનું કેવું ઝેર રેડાય છે અને એને ખ્યાલ નથી. છેકરી પાણીનું બેડું ભરીને આવતી હોય અને ઠોકર વાગે ને બેડું ફૂટી જાય તે મા એ દિકરીને કેવા હલકા ને તુરછ શબ્દોથી ઠપકે આપવાની શરૂઆત કરે? હું નહિ કહું. તમે જ કહે. હવે તમે નહિ કહે તોય ચાલશે, મનમાં સૌ સમજે છે. મૂળ વાત એ છે કે-આપણા શબ્દોમાં તુચ્છતા વધી ગઈ છે. આજ સુધરેલા માણસે પણ કેવું તુચ્છ બોલે છે. તે આ પ્રશ્નોત્તર પરથી સમજાશે. . . . " એક શેઠે નેકરને તુચ્છતાથી કહ્યું: “સાલા! તારામાં જરા ય અક્કલ નથી. નેકરે નમ્રતાથી ઉત્તર વાળ્યું: “વાત સાચી છે શેઠ! મારામાં અકકલ નથી જ. મારામાં અક્કલ હિત તે હું તમારે ત્યાં નેકરી ન કરત પણ તમને મારે ત્યાં નેકર રાખત!”
બેલે, આમાં બોલનારે શું સાર કાઢો? એના કરતાં તુચ્છ-હલકાં વચને ન ઉચ્ચાર્યા હતા તે તે કેવું માન રહેત.? તુચ્છ વાણુથી મિત્ર હોય તે ય શત્રુ થાય, જ્યારે અતુચ્છ
