________________
: 192:
"
જીવન અને દર્શન દર્શાવ્યા. ત્યાં બેઠેલ એક ખાનુએ અભિમાનભર્યા શબ્દોમાં ટીકા કરતાં કહ્યું: ( 'What these 'ugly and black Indians can understand about it ?' ) ‘કદરૂપા અને કાળા હિન્દુસ્તાનીઓ આ બાબતમાં શું સમજે ? ? આ સાંભળી દાદાભાઇ નવરાજજીએ ખીસામાંથી આરસી કાઢી, એ ખાનુના મુખ આગળ ધરી, નમ્રતાથી કહ્યું: (You can see your face in it)‘તમે તમારું મેહું આમાં જોઈ શકે છે ! ” કારણ કે, આ સ્ત્રીના મુખ કરતાં પાતાનુ ઉજ્જવળ ને પ્રતિભાસ`પન્ન મુખ જ એની કાળાશ ને કદરૂપતા પૂરવાર કરવા પૂરતુ હતુ. આથી સૌ હસી પડ્યાં. વિવેકી માણસે તે કામ જ એવું કરવું જોઈ એ કે જેથી એનું કામ જ એની પ્રશંસા કરે. માણસને તે ખેલવાની ય જરૂર ન પડે, અને અભિમાન કરતાં નમ્રતાપૂર્વક મૂકવામાં આવેલી વાતને લેાકેા શાન્તિથી સાંભળે છે. ખેાલનાર નમ્ર રીતે ખેલતા હાય તેા એના પ્રત્યે લેાકેાને સહાનુભૂતિ પ્રગટે છે, અને માલનારના શબ્દો સામાના હૈયામાં સાંસરા ઉતરી જાય છે. નમ્રવાણી એ વાચાના અલકાર છે.
ઋતુષ્ટ વાણી તુચ્છ ન હોવી જોઇએ. વાણીમાં પ્રૌઢતા, ગંભીરતા અને સહૃદયતા હાવી જોઈ એ, આજ આપણાં ઘરામાં કેવી તુચ્છ વાણી બોલાઇ રહી છે! ગાળા, તાછડાઇ ને અસભ્યતાથી છલકાતાં આજના ઘરો જોઉં છું, ત્યારે હૃદયને ક્ષોભ થાય છે. ઉચ્ચ કહેવાતા માણસાનાં ઘર પણ આજ કેવાં સંસ્કારહીન બનતાં જાય છે ! આર્યાવતનાં ધરામાં પત્ની પતિને ‘ આ પુત્ર ’· · દેવ ” · નાથ ’· કહીને સંબેધતી
29 <
