________________
જીવન અને દર્શન માનું ! મારું મન તે સંયમના રંગે રંગાયું છે, આ રાજ્યના કીચડમાં મને કાં નાખો ? માટે કૃપા કરી આપ અયોધ્યામાં પધારે અને મને મારા માર્ગે જવાની અનુજ્ઞા આપ !” એ પછી શ્રીરામે એમને ઘણુ રીતે સમજાવ્યા પણ એ ન માન્યા, એ વખતે શ્રી રામના હૈયામાં કર્તવ્ય અને લાગણીઓનું યુદ્ધ જામ્યું હતું. એક બાજુ ભાઈને નિર્મળ પ્રેમ, માતાની મીઠી. મમતા, સ્નેહીઓની લાગણી ભરી હુંફ—આ સૌ ખેંચી રહ્યાં હતાં. બીજી બાજુ કર્તવ્યને કઠોર પંથ હતો. પ્રેમ; મમતા અને લાગણીઓ....સૌને કચડી કર્તવ્યના કઠેર પંથે જવાનું હતું. શ્રીરામ સમજતા હતા કે આજ હું પોતે જ જે કર્તવ્યને પાઠ નહિ ભણું તો પછી ભવિષ્યમાં મારા કુટુમ્બીઓને કર્તવ્યને પાઠ કઈ રીતે ભણાવી શકીશ?
મમતાથી આદ્ર બનેલા હૈયા પર કુમળી લાગણીઓનાં બાણની અસર તીવ્ર થાય છે. પણ જેને કર્તવ્યનું બખ્તર પહેલું હોય છે, એ તે આવા આકરા ઘા પણ સમતાથી સહી લે છે, અને કર્તવ્યને પંથે આગળ વધે છે. પણ જે અસમર્થ છે એ તે કુમળી લાગણીઓમાં ખેંચી જાય છે અને એમાં જ અટવાઈ પડે છે. કર્તવ્યને કઠેર બની સ્વીકારે છે તેને વિકાસ થાય છે અને જે તરંગમાં તણાય તેને વિનાશ!
જાવી શકીશ?
* શ્રી રામે કર્તવ્યને કઠેર પંથે સ્વીકારતાં કહ્યું, “ભાઈ, વહાલા ભરત! તારાથી વિખૂટા પડતાં મને કેટલું દુઃખ થાય છે, એ હું અત્યારે નહિ વર્ણવું. હું તે તને અત્યારે કઠોર
