________________
જીવન અને દર્શન
: ૪૯ : બસ, ત્યારે રાજ્ય છોડી વનમાં જાઊં અને ભરતને માર્ગ નિષ્કટક બનાવું. પિતાજીની પ્રતિજ્ઞા અખંડ રહો.” - કરુણાદ્ર વીર માતા શ્રી કૌશલ્યાજીના પવિત્ર આશીર્વાદ લઈ શ્રી રામચંદ્રજી ચાલી નીકળ્યા. આગળ શ્રી રામ, પાછળ પુણ્યવતી શ્રી સીતાજી અને એની પાછળ શ્રી લક્ષ્મણજી–આ ત્રિમૂર્તિને જંગલની વાટે જતી જોઈ અયોધ્યાનાં નરનારીઓ રુદન કરવા લાગ્યાં. આંખમાંથી આંસુની ધારા વહેવા લાગી. આનન્દભર્યા સૂરને છેડતી શરણાઈઓ બંધ પડી. શોકનું વાતાવરણ જામતું ગયું. પ્રજાના હૃદયના બંધને તોડી નાખે એવી વિયોગની વાંસળી વાગવા લાગી. પ્રજા શ્રી રામની પાછળ ચાલી નીકળી. ત્યારે શ્રી રામે સૌને પ્રેમથી સમજાવીને પાછા વાળ્યા અને એ વન ભણી ચાલી નીકળ્યા.
ધર્મ કોણ આચરી શકે? પંડિત હોય તે ! પંડિત ધર્મને– કર્તવ્યને વિચાર કરે છે, જ્યારે મૂર્ખ હક્કની માથાકૂટ કરે છે. શું શ્રી રામ ધારત તે રાજ્યના માલિક ન બની શકત ? એ આજના લેકેની જેમ કહેતા કે “ચાલો ચુંટણી કરે. મતદાન કરાવો. બહુમત કોને મળે છે? મને કે ભારતને ? મેં પ્રજાને પ્રેમ કેટલે સંપાદન કર્યો છે એની મારે કસોટી કરવી છે ” એમ કહી શ્રી રામે ચુંટણી જંગમાં ઝંપલાવ્યું હતું તે? તે શું? આજ ચુંટણીવાળાઓ પ્રત્યે જે નજરથી પ્રજા જુએ છે એ જ નજરથી શ્રી રામને પણ જેત! બીજી એક વાત વિચારે શું શ્રી રામ એમ ન કહી શકત કે–“આ ડેસાની બુદ્ધિ તે હવે ભ્રષ્ટ થઈ છે. એણે શું કરવા બીજી પત્ની કરી? અને
