________________
: No :
જીવન અને દર્શન શું કરવા આવું વગર વિચાર્યું વચન આપ્યું? એણે આપ્યું છે તે એ જાણે. મારા હક્કના રાજ્યને ભરતને આપનાર એ કોણ? એ બૂઢાના વચનને પાળવા કંઈ હું બંધાયે નથી.” આવી દલીલ કરી હતી તે ? પણ એ જમાનામાં આજનાં જેવા સ્વાર્થી વકીલે નહેતા, એ જમાનામાં આજના જેટલી હક્કની મારા-મારી નહોતી. સૌને પોતાના ધર્મની પડી હતી. સૌને પોતાનું કર્તવ્ય યાદ આવતું. એટલે શ્રી રામચંદ્ર તે એક જ વાત સમજતા હતા કે ત્યાગ કરે એ મારો ધર્મ છે. પિતાના વચનને અભંગ રાખવું એ મારું કર્તવ્ય છે. અને એની જ અસર શ્રી સીતાજી પર પણ પડી, અને એટલે જ એમણે પણ પિતાના પતિના કાન ન ભંભેર્યા અને એમણે વિચાર્યું પતિને પગલે ચાલી નીકળવું એ સતીને ધર્મ ! પતિના સુખે સુખી ને પતિના દુઃખે જે દુઃખી થાય તે સતી ! સતી તરીકે મારે અત્યારે બીજું કઈ જ કરવાનું ન હોય. પતિને માર્ગ એ જ મારો માર્ગ ! '
શ્રી લક્ષ્મણજીને થયું વડિલ ભાઈ વનમાં જાય ને હું અહિ પડે રહું ? એ ઘર અરણ્યમાં ભાઈ-ભાભીની સેવાને લાભ લેવાને અપૂર્વ અવસર ફરી નહિ મળે! ગુણિયલ ભાઈને વિયેગ કેમ વેઠાય ? અને શ્રી લક્ષ્મણજી પણ ચાલી નીકળ્યા. જોયું? સૌએ પિતપોતાને ધર્મ બજાવ્યું. તમે તમારી દુકાને આ રીતે ભાઈને આપી ચાલી નીકળે તે તમને તમારી પત્ની શું કહે? તમારે ઘેર પત્ની તે હશે ને ? જે કે તમારો સ્વભાવ જોતાં તમે કંઈ આવું અર્પણ કરે એમ લાગતું નથી. છતાં પણ ધારે કે આ
