________________
: ૪૮ :
જીવન અને દર્શન લગ્ન કાળે આપેલું વચન પાળે, એ જ પ્રાર્થના –કૈકયીના
આ વચન સાંભળતાં શ્રી દશરથજીને પિતાની છાતી પર મેટી શિલા પડી હેય એ કારમે આઘાત થયે. આનન્દ ઉડી ગયે. લેહી થીજી ગયું. એકદમ મૂર્છા આવી ને ધરણી પર ઢળતાં કહ્યું. “તથાસ્તુ..” મેહનું સામ્રાજ્ય કેઈ અજબ છે. મેહ એ વૈરાગ્ય વાસિત હૈયાઓના બંધને પણ તોડી નાંખે છે. નાવિક સાવધાન ન રહે તે કિનારે આવેલી નૌકાને પણ મેહના મારકણું વાયરા મધ દરિયે ખેંચી જાય !
શ્રી દશરથજીની મૂચ્છના દુ:ખદ સમાચાર અન્તઃપુરના માણસે શ્રી રામચન્દ્રજીને આપ્યા. આ સમાચાર સાંભળતાં વિનયી શ્રીરામ સ્તબ્ધ બની ગયા. આ વખતે શ્રી રામચંદ્રજીને એક જ વિચાર આવ્યઃ મારું કર્તવ્ય શું ? મારો ધર્મ શું? પુત્ર તરીકેની મારી ફરજ શું? પિતાજીની ઈચ્છા એ જ મારી ઈચ્છા. પિતાજીના વચનનું પાલન કરવું એ જ સુપુત્રને ધર્મ! પિતાના વચનને ભંગ કરે તે પુત્ર નહિ પણ પથ્થર! એ સપૂત નહિ પણ કપૂત! પંડિતાઈભર્યો આ દીર્ધ વિચાર કરી, એમણે તેજથી ઝળાંહળાં થતો રત્નમુકૂટ હાથમાંથી નીચે મૂકે. અને વિચાર કર્યો કે “હું જ્યાં સુધી અધ્યામાં હોઉં, ત્યાંસુધી શ્રી ભરતને રાજ્યાભિષેક થાય નહિ, અને એ રાજ્યને સ્વીકારે પણ નહિ. અને એ રાજ્ય ન સ્વીકારે તે પિતાજીના વચનનું પાલન કઈ રીતે થાય? અને વચનભંગ જેવું બીજું પાપ કયું? વચનભંગ જે બીજો ભયંકર દ્રોહ કયો? એ વચન ભંગના પાપમાં હું નિમિત્ત બનું? એ કદી ન બને.
