________________
જીવન અને દર્શન
: ૧૭ : મનુષ્ય કે સ્ત્રીમાં સાચું પુરુષત્વ કે સાચું સ્ત્રીત્વ ત્યારે જ આવે છે કે જ્યારે આધ્યાત્મિક ભાવના એનામાં ઉદય થાય છે. જેનામાં આ ભાવનાને ઉદય ન થાય તેના માટે તો કવિએ કહ્યું મનુષ્યરૂપે પશ્ચરિત મનુષ્યને જ્યારે મૃગની સાથે કવિએ સરખાવ્યા, ત્યારે મૃગલાંઓએ પણ વધે લીધે અમે એવા નથી. પશુ વિફરે તે શું કરે? એકાદ બેને જરા ઈજા કરે, પણ માનવી વિફરે ? માનવી તો યેજનાપૂર્વક બુદ્ધિપૂર્વક સામાનું કાસળ કાઢે. દુનિયામાં કાંઈ બાકી ન રહેવા દે. ખેદાનમેદાન કરી નાખે. ”
મનુષ્ય જે સંયમી હોય તો તે મહાન છેઃ ભાવિન ફિરસ્ત છેઃ વિશ્વને ઉદ્ધારક છે. પરમાત્માનું પ્રતીક છે.
પણ આજની હવા એ આ દેશવાસીઓનાં હૈયાં પણ કાળમીંઢ પથ્થર જેવાં બનાવી મૂક્યાં છે. ન મળે પ્રેમ ન મળે મમતા ન મળે હમદર્દી સામાનાં દુઃખ-દર્દ જોઈ હૈયામાં આંસુ આવવા જોઈએ, પણ આજે તે પડોશીને કે સગા ભાઈને ખાવાના સાંસા હોય અને પોતે દૂધપાક–પૂરી ઉડાવતે હેય ! આ કઈ દશા તે વિચારી લે! કેવી ઊંઘ ! જરા વિચારી જુઓ! તમને કેવી કુંભકર્ણની નિદ્રા વળગી છે ! કુંભકર્ણ માટે કહેવાય છે કે ઢેલ વાગતા ત્યારે એ છ મહિને જાગતો. ત્યારે મારે પણ તમારી આગળ ચાર કે છ મહિના ઉપદેશના ઢેલ વગાડવાના ને? ઠીક છે, આજ જાહેર–રજા છે, દુકાને બંધ છે, મહારાજ ઠીક બેલે છે, સાંભળવાથી વકતૃત્વકળા ખિલશે, વરસાદમાં કયાં જવું, એમ વિચારીને તે આ હજારે માણસ નથી આવ્યા ને? એમ માનીને ન આવશે. યાદ રાખો તમારે તમારું જીવન પલટાવવાનું
