________________
: ૧૧૬ :
જીવન અને દર્શન
प्रत्यहं प्रत्यवेक्षेत, नरश्चरितमात्मनः । किं नु मे पशुभिस्तुल्यं, किं नु सत्पुरुषैरिति ? ॥ ...
જ પ્રભાતે માણસે પિતાના ચારિત્ર્યનું–પિતાના વહેતા જીવનનું અવલેકન કરવું જોઈએ. મારું જીવન પશુ જેવું તે કે પુરુષ જેવું સત્પષેનું જીવન કેવું નિર્મળ છે ને મારું જીવન કેવું મલિન છે ?
", આ સંસારની ફૂલવાડીમાં મારું જીવન ગુલાબના ફૂલ જેવું સુવાસિત છે કે લસણ જેવું દુધે ભરેલું? આ જગતમાં જન્મીને મેં આશીર્વાદ મેળવ્યા કે શ્રાપ ? આ દુનિયામાંથી વિદાય લેતી વખતે મારા મુખ ઉપર આંસુ હશે કે હાસ્ય? હું અહિ શું કરવા આવ્યું હતું ને શું કરી રહ્યો છું? હું કયાંથી આવ્યા હતા ને કયાં જવાને છું? મારું સ્વરૂપ કેવું છે ને હું આજે કેવું માનું છું?–આવા પ્રશ્નો ઊંડાણમાંથી જાગે તો જ માણસને પોતાની સ્થિતિનું ભાન થાય કે
હું મનુષ્ય છું. મનુષ્યત્વને શોભે એવું જીવન મારે જીવવાનું છે અને આ શરીર દ્વારા જ મારે મુક્તિ મેળવવાની છે. મને સુંદર માનવદેહ મળેલ છે, તીણ બુદ્ધિ મળી છે, અન્યની વેદના ઝીલવા ગ્ય કેમળ હૃદય મળ્યું છે; આવી સુંદર વસ્તુઓને હું કેમ વેડફી શકું? પશુ જેવું જીવન જીવવા કાંઈ આ મહામૂલી જિંદગી નથી મળી. - આત્માને નિર્મળ કરવાને, જીવનને સુગંધથી ભરી દેવાને શુભ અવસર સાંપડ્યો છે. કેટકેટલા ત્યાગી પુરુષોએ આ માનવ જીવનની ગૌરવગાથાઓ ગાઈ છે, તે શા માટે? ત્યાગીઓએ આ દેહમાં શું વિશેષતા નિહાળી? આ દેહમાં
