________________
જીવન અને દર્શન
: ૧૧૭ : એમને શું ભવ્યતા ભાસી? શા માટે પશુઓ અને મનુષ્યને એક જ કક્ષાએ ન મૂકયા ? શું બંનેમાં જીવન નથી ? છે જ. તેમ જ બંનેને આહાર-નિદ્રા–ભય ને કામની લાગણી નથી ? તે પણ છે જ. તે પછી બંને વચ્ચે ભેદ શા માટે?
માનવીને ઉચ્ચ કક્ષાએ મૂ અને પશુને નીચી કક્ષાએ શા માટે? જ્ઞાનીઓને શું આ માનવ-દેહને મેહ હતો ? ના, તેઓને આ દેહની કિમ્મત તે કંઈ જ નથી. પણ કિસ્મત છે એક ધર્મની, અને તે ધર્મ એ માનવદેહ દ્વારા જ શકય છે. એટલે આત્માને અજવાળનાર ધર્મને લીધે આ દેહની કિંમત પણ વધી અને માનવ જીવનની ગૌરવગાથા ગવાણી. - ધર્મ માનવ-જીવનને તેજસ્વી બનાવે છે, ધર્મ આ જીવનમાં સંસ્કારના પ્રાણ ફૂંકે છે, ધર્મ માણસને ઊર્ધ્વગામી બનાવે છે, અને એની દેવત્વના સિંહાસન પર પ્રતિષ્ઠા કરે છે. ધર્મવિહેણું જીવન એ તેં આત્મા વગરના શરીર જેવું છે કે જેમાં. ન હોય નૂર કે ન હોય પ્રકાશ; ન હોય પ્રાણ કે ન હોય પવિત્રતા; જીવનમાં પ્રાણ ને પવિત્રતા રેડનાર ધર્મ જ છે. .
ત્યારે આપણને વિચાર આવશે કે ધર્મ જે જીવનમાં આવે વ્યાપક છે, તે તે દેખાતો કેમ નથી? ભૂખ લાગે ત્યારે ધર્મ ખાવા કામ લાગતો નથી, તરસ લાગી હોય ત્યારે ધર્મ પીવા કામ લાગતું નથી, ટાઢ વાય ત્યારે ધર્મ ઓઢવા કામ લાગતું નથી, દેવું ચૂકવવું હોય તે તે દેવા પેટે આપવા કામ લાગતું નથી અને વ્યવહારમાં કઈ વસ્તુના વિનિમયમાં પણ ધર્મ આવતું નથી, તે પછી ધર્મનું મહત્ત્વ શું ?
