________________
૧૧૨
છે. આત્મજાગૃતિ બરડામાં પડે, કાં કઈ રસ્તામાં જતા ઢેર પર ફરી વળે. એક સોટી પણ ન પચાવી શકાય તે બંદૂક કે તલવાર તે કઈ રીતે પચાવી શકે? જ્ઞાનીઓ કહે છે. સાચા દાતાની આસપાસ તે એવી હવા હોય કે સૌ અભયને મુક્ત આનન્દ માણતા હોય!
ચિતન્યદેવનું નામ તે તમે સાંભળ્યું હશે? માર્ગાનુસારીમાં પણ કેવા ગુણો હોય છે તે હું કહેવા માગું છું. ચૈતન્યદેવ અને રઘુનાથ શિરેમણિબંને સહાધ્યાયી અને બંને પાછા મિત્ર દેતી એવી કે પુષ્પને પરિમલ જેવી. કદી છૂટા ન પડે. અથવા એમ કહીએ તે ચાલે કે મિત્ર તે ઢાલ જેવા હોવા જોઈએ.
મિત્તર એસા કીજિયે, ઢાલ સરીખા હેય; . સુખમેં પીછે પડ રહે, દુખમેં આગુ હોય.
ખરે મિત્ર ઢાલનું કામ કરે, સુખમાં પાછળ હેય. દુઃખમાં ઘા ઝીલવા આગળ હોય. તમારા મિત્રો સુખમાં ને મહેફિલમાં આગળ હોય ને દુઃખમાં ને સંકટમાં ભાગી જાય ! એવા મિત્રો માલ ખાવા હાજર થાય, માર વખતે અદશ્ય થાય. એટલે મિત્રોને પણ ચૂંટવા પડે છે. જેને તેને મિત્ર.ન કરાય.
રઘુનાથે ન્યાયશાસ્ત્ર પર એક સુંદર ટીકા લખી અને ચૈતન્ય દેવને બતાવી. એણે મિત્રના કાર્યની પ્રશંસા કરતાં કહ્યું: “અદ્ભુત છે. આથી રઘુનાથે મનમાં મલકાયા. એને થયું. આ ટીકા મને જગતમાં પ્રખ્યાત બનાવશે, મારી કીતિ ભારતભરમાં ફેલાશે, તે અરસામાં ચતન્યદેવ પણ ન્યાય પર ટીકા લખતા હતા. એમની ભાવના ખ્યાતિ મેળવવાની ન હતી, એમને પ્રશંસાની ય પડી ન હતી, એ તે કર્તવ્યબુદ્ધિથી , લખે જતા હતા. એક દિવસની સાંજે, રઘુનાથ ચૈતન્યને ઘેર આવ્યા ત્યારે તે ટીકા લખી રહ્યા હતા. રઘુએ પૂછ્યું: “મિત્ર, શું લખે છે?” સહદથી ચેતજો ન્યાયનાં પાનાં મિત્રના હાથમાં આપતાં કહ્યું: “આપણી પૂર્વે
