________________
૮૪
હવે તો જાગે? હો ત્યારે હું ઉત્તમ રસવાળાં ભેજન કરું? આપ જમીન અને ઘાસ પર આળોટતા હે ત્યારે હું પલંગમાં અને શય્યામાં પેઠું ભાઈ એ પ્યારાભાઈ! આવું કદી બન્યું છે? શું તમે મને આટલે હલકે મા ? શું તમે મને રાજ્યને લેભી માન્ય? ભાઈ, તમારા વિના આ અયોધ્યાનું તે શું પણ ત્રણ ભુવનનું રાજ્ય મળે તે પણ હું એને તુચ્છ માનું !”
ભરતજી છેલ્યા અને વળી આગળ બેલ્યા
“મારું મન તે સંયમના રંગે રંગાયું છે, આ રાજ્યના કીચડમાં મને કાં નાખે? કૃપા કરી આપ અધ્યામાં પધારો અને મને મારા માર્ગે જવાની અનુજ્ઞા આપો !”
એ પછી શ્રી રામે એમને ઘણું રીતે સમજાવ્યા પણ એ ન માન્યા. એ વખતે શ્રી રામના હૈયામાં કર્તવ્ય અને લાગણીએનું કંદ્વ યુદ્ધ જામ્યું હતું. '
એક બાજુ ભાઈને નિર્મળ પ્રેમ, માતાની મીઠી મમતા, સ્નેહીઓની લાગણીભરી હૂંફ—આ સૌ ખેંચી રહ્યાં હતાં. બીજી બાજુ કર્તવ્યને કઠોર પંથ હતો. પ્રેમ, મમતા અને લાગણીઓ સૌને કચડી કર્તવ્યના કઠેર પંથે જવાનું હતું. શ્રી રામ સમજતા હતા કે આજ હું પિતે જ જે કર્તવ્યને પાઠ નહિ ભણું તે પછી ભવિષ્યમાં મારા કુટુમ્બીઓને કર્તવ્યનો પાઠ કઈ રીતે ભણાવી શકીશ?
મમતાથી આદ્ર બનેલા હૈયા પર કુમળી લાગણીઓનાં બાણની અસર તીવ્ર થાય છે, પણ જેને કર્તવ્યનું બખ્તર પહેર્યું હોય છે, એ તે આવા આકરા ઘા પણ સમતાથી સહી લે છે, અને કર્તવ્યને પંથે આગળ વધે છે. પણ જે
