________________
માનવતાનાં સોપાન
લાગ્યાં. બંને દિલમાં એક બીજા માટે અદ્ભુત લાગણીઓ છલકાતી હતી. આ પવિત્ર ઊર્મિઓના સાગરને ઝીલવા તે સમર્થ કવિનું પાત્ર પણ નાનું પડે. એ મિલનમાં કેવા ભાવનાના તરંગ ઊછળે ! અરસપરસ એમ જ થાય કે, અમે એકબીજામાં સમાઈ જઈએ. આ પ્રેમભીના દશ્યને જેનાર શ્રી લક્ષ્મણ અને શ્રી સીતાજીની આંખે પણ ધન્ય બની હશે ને? શ્રી લક્ષ્મણજી મનમાં એમ બોલ્યા હશે.
જાઓ મૈયા, યારે ભૈયા, રહેગા નામ તુમહારા,
જબ તક ચમકે ચાંદ સિતારે, ચમકે નામ તુમહારા.” કહે, તમે જ કહે, બંધુઓ ! આ વિરલ દશ્યને જોતાં માતા ધરતીને કેટલે આનંદ થયે હશે? આ ઘરડી ધરતી માતાના હૈયામાં પિતાના કુપાત્ર સંતાનોના વેર-ઝેરના કેટકેટલા દાવાનળે બળતા હશે, એમાં આ વાત્સલ્યભીના દશ્ય માતા ધરતીને કેવી અપૂર્વ શાન્તિ આપી હશે? કહો ધરતી ત્યારે કેવી હરિયાળી ને નવપલ્લવિત બની હશે? ભાઈ ભાઈ વચ્ચેના વાત્સલ્યને આ આનંદકરો પીને તે આ વૃદ્ધ ધરતી પણ ત્યારે નવયૌવના બની ગઈ હશે ના? એને પણ એમ થયું હશે કે, ના, ના, મારા બધાં સંતાને કુપાત્ર નથી, આવા સુપાત્ર પણ છે!
આંખના આંસુ લૂછીને શ્રી ભરતે કહ્યું : “બંધ ! આપ આ શું કરે છે? મને અહીં એકલે મૂકી આપ વનમાં જશે? તમારા વિયોગે કઈ રીતે રહી શકીશ? આપ વનમાં તડકામાં ભમતા હો ત્યારે હું મહેલની શીળી છાયામાં આનંદ કરું? આપ જગલમાં સૂકાં ફળફૂલ પર આજીવિકા ચલાવતા
