________________
માનવતાનાં સોપાન
આ તે સારું છે કે માણસના હૈયામાં સામાના વિચારોને જોવાની બારી નથી. એવી બારી હતી તે કેવું પરિણામ આવત? માણસ છપ્પન ઈંચને ડગલે પહેરી, શાહ થઈ આગળ બેસી શકે છે, તે બેસી શક્ત ખરે? માણસના વિચારે એ બારી દ્વારા બીજા માણસને દેખાતે તે માણસ માનવ લાગત કે દાનવ? આ દષ્ટિએ તે હૈયામાં વિચારે. જોવાની બારી ન કરીને કુદરતે માનવ જાતની લાજ રાખી છે. ને? માણસ કે ક્રૂર બન્યા છે, એને એક દાખલો તમને આપું. ' ડા દિવસ પર હું એક ભાઈને બંગલે આહાર લેવા ગયે હતે. એના બંગલાના દીવાનખાનાની દીવાલ પર હરણ અને રેઝનાં શિંગડાં શોભા માટે ટાંગ્યાં હતાં. આ જોઈ મને થયું: “માણસ કે કૂર બન્યા છે ! પિતાના ઘરને શણગારવા માટે હરણ અને રેઝ જેવાં નિર્દોષ પ્રાણીઓને મારીને એનાં શિંગડાંથી ગૃહશેભાને વધારે છે અને પિતાની જાતને કલારસિક કહેવડાવે છે ! માણસે વિવેકશક્તિ ખોઈ સ્વાર્થી બની, ઈન્દ્રિના પ્રવાહમાં તણાઈ અને આત્માની અનંત આનંદમય શક્તિ પર પાણી ફેરવ્યું છે.
આત્માના સામર્થ્યને હણનાર વાસના છે. વાસનાનાં વસ્ત્રોઍ આત્માના પ્રકાશને ઢાંક્યો છે. આ જ કારણે વાસનાના સામ્રાજ્યમાં આત્માને ઘણું પિછાનતા પણ નથી, પિછાનતા હેયે તે પણ એ માટે સચિન્ત નથી. :
- આત્માને નીરખે, એના સામર્થ્યને પારખે, તે એને સમૃદ્ધિથી છલકાતા રાજાધિરાજને વૈભવ પણ તુચ્છ લાગે. એ શ્વાનની જેમ સત્તાધીશોની અને શ્રીમતાની ખોટી ખુશામતન
