________________
કર
હવે તા જાગા!
કરે. તમને ખબર હશે કે માં શોએ ભગવાન મહાવીરનાં કલ્યાણક વખતે શેકસપિયરનું મહાવાકય ઉચ્ચારી કહ્યું' હતું :
Give me that man who is not passions' slave and I will wear him in my heart's, core [ મને એવા માણસ આપા કે જેણે ઇન્દ્રિયોને થતી હાય, જે વાસનાને—વિષયાને ગુલામ ન હેાય, તેને હું મારા હૈયામાં ઊડામાં ઊંડા ખૂણામાં પધરાવીશ.]
ખોડ જ્ઞાનું આ વાકય કેટલું ભવ્ય છે! એ કહે છે કે મારા હૈયાના દીવાનખાનામાં શહેનશાહીની છબી નહિ ટાંગુ, પણ ઇન્દ્રિયોને જીતનારની છબી ટાંગીશ. વાહ ! કેવી માગણી ! હું તમને પૂછું : તમે તમારા દિલના દીવાનખાનામાં કેાની છમી ટાંગી છે ? રામની કે.રમાની ? ધમનીકે ધનની ? વાત્સલ્યની કે વાસનાની ? જવા દે. એ તમે નહિ કહેા તાય ચાલશે. પણ એ વાત ચેાક્કસ છે કે દિલનું દીવાનખાનું છમી વિના ખાલી તેા કદી નહિ જ રહે. તમે વિકાસની છબી નહિ ટાંગા તે વિનાશની છબી એની મેળે ટિંગાઈ જશે. વિનાશની છબી પસ’દ ન હાય તેા વિકાસની છમી લાવા અને વિકાસની છખી લાવવા માટે વાસના પર વિજય મેળવે !
સિકંદરના દિલમાં ઉપસેલી વિનાશની ભયંકર છખીને ભૂંસી નાખવાને વિચાર ઈ. સ. પૂર્વે ૩૨૫માં ઍરિસ્ટોટલને આવેલેા. મેસિડાનીઆના મહાન વિજયી સિકદરે દિગ્વિજય કરવા પ્રયાણ કર્યું અને ભારત ભણી કૂચ આદરી ત્યારે તેનાં ગુરુ એરિસ્ટાટલે, એને જીવનની મહત્તાનું ભાન કરાવવા એની પાસે એક માગણી કરી.
