________________
હવે તો જાગે !
ના. હું ચા નહેાતે પીતે, પણ ચા મને પી રહ્યો હતો. હું ચાને આધીન હતો.
બીડી પીનારા પણ ઘણીવાર તાનમાં આવી કહે છે કેઅમે બીડીની મજા માણીએ છીએ. બીડી એ તે સ્વર્ગની સીડી છે! આવું બોલનારાઓનું વૃદ્ધાવસ્થામાં હૈયું ખવાઈ જાય છે અને આખી રાત ખૂ ખૂ કરી ઊંઘે નહિ અને પાડોશીને ઊંઘવા પણ દે નહિ, ત્યારે એને ખબર પડે છે કે, બીડીની મજા હું નહોતે માણત, પણ બીડી મારા કાળજાની મજા માણતી હતી.
આજ સ્વતંત્રતાના નામની બાંગ પોકારનારાં તે ઘણું મળે છે; પણ સ્વતંત્રતા એ કયા પંખીનું નામ છે એ તે મને સમજાવો! જીવન પર જરા કાબૂ રાખવો નહિ ને છાતી ઠેકીને સ્વતંત્રતાની વાત કરવી છે? માણસની આંખે અપવિત્ર રૂપ અને અજીઠા લાવણ્યને માટે તલસતી હોય; જીભ ભર્યાઅભક્ષ્યને વિચાર કર્યા વિના જુદી જુદી વાનીઓ ચાખવા તલસાટ કરતી હોય, કાન ન સાંભળવા લાયક વાત અને નિન્દાઓ સાંભળવા તૈયાર હોય, ચામડી અપવિત્ર અને સુંવાળા સ્પર્શી માટે ઝંખના કરતી હોય; મન બીજાનું ભૂંડું ચિંતવતું હોય; નાકને સુંદર સુવાસ આપવા માટે કુદરતનાં દીધેલાં કમળ પુને કચ્ચરઘાણ કાઢતા હોય. નાદિરશાહે માણસનાં માથાં કાપી જેમ થાંભલામાં મઢયાં, તેમ માણસ પણ સુંદર ફૂલને છેડથી છૂટાં કરી ફૂલદાનીમાં મઢતે હોય, દુર્ગધ કહી ગરીબથી દૂર ભાગતું હોય, તે કઈ રીતે માનવું કે માણસે ઈન્દ્રિને જીતી છે અને એ સ્વતંત્ર બન્યું છે?
