________________
E
પર
હવે તે જાગે? આજે જે હસતાં હસતાં પાપ કરી રહ્યા છે, એ પાપ રેતાં પણ નહિ છૂટે. જે કૂવામાંથી આ માણસ તુચ્છ આનંદનું પાણી ઉલેચી રહ્યા છે, એ કૂવે તે અંતે ઊનાં આંસુથી ભરે પડશે. જગતની દષ્ટિએ દેખાતા આજના આ સુખી છે, એ આવતી કાલના દુઃખી જીવે છે–આ કરુણાભર્યો વિચાર આવતાં, કારુણ્ય ભાવવાળાનું હૈયું ભરાઈ આવે છે, અને એનાં નયનેમાંથી આંસુની ધારા વહેવા લાગી જાય છે.
ધર્મનું ચોથું લક્ષણ તે મધ્યસ્થભાવ. માર્ગ ભૂલેલા જીવન પથિકને, માર્ગ ચીંધવા ઊભો રહું; કરે ઉપેક્ષા એ માર્ગની, તોય સમતા ચિત્ત ધરુ,
આ ભાવનાવાળો માણસ પાપના કીચડમાં પડતાં માનવીને બચાવવા પ્રયત્ન કરે, પણ પિતે બીજાને પાપી બનાવવાનું નિમિત્ત તો ન જ બને. અધર્મના માર્ગે જતા કોઈ પણ પ્રાણુને શક્ય હોય ત્યાંસુધી એ અટકાવે, માર્ગ ભૂલેલાને માર્ગ ચીંધે, પણ માર્ગ ચીંધવા જાય એને અવળે માર્ગે જનાર કહેઃ “તને કોણે ડાહ્યો કર્યો છે? તું તારું કામ કરને, અમે અમારું ફેડી લઈશું. તારે અમારામાં પડવાની જરૂર નથી. તારી સલાહ અમારે નથી જોઈતી.” તે ય માધ્યસ્થ ભાવવાળે એના પર ક્રોધ ન કરે. ડૂબતાને તારવા પ્રયત્ન કરે પણ સામે ડૂબતે માણસ ન તરે તો એને ઊંડા પાણીમાં ધકકો તો ન જ મારે.
જે મનુષ્ય આ ચાર ભાવનાપૂર્વક ર્જીવનની ક્રિયા કરતે હાય, એનામાં સ્વાર્થબુદ્ધિ કે પરવંચના કેમ હોઈ શકે? એ તે એમ જ માનતે હોય કે હું આ દુનિયામાં આવ્યો છું, માનવતાની સુવાસ ફેલાવવા. તે પછી મારાથી તે જરા પણ
