________________
૪૮
હવે તે જાગે?
હું માત્ર બે શરીર દ્વા
હું મનુષ્ય છે. મનુષ્યત્વને શોભે એવું જીવન મારે જીવવાનું છે અને આ શરીર દ્વારા જ મારે મુક્તિ મેળવવાની છે. મને સુંદર માનવદેહ મળેલ છે, તીક્ષ્ણ બુદ્ધિ મળી છે. અન્યની વેદના સમજવા ગ્ય કોમળ હૃદય મળ્યું છે, આવી સુંદર વસ્તુઓને હું કેમ વેડફી શકું? પશું જેવું જીવન જીવવા કાંઈ આ મહામૂલી જિંદગી નથી મળી.
આત્માને નિર્મળ કરવાને, જીવનને સુગંધંથી ભરી દેવાને શુભ અવસર સાંપડ્યો છે. કેટકેટલા ત્યાગી પુરુષેએ આ માનવજીવનની ગૌરવગાથાઓ ગાઈ છે, તે શા માટે? ત્યાગીઓએ આ દેહમાં શું વિશેષતા નિહાળી? આ દેહમાં એમને શું ભવ્યતા ભાસી? શા માટે પશુઓને અને મનુષ્યને એક જ કક્ષાએ ન મૂક્યાં? શું બંનેમાં જીવન નથી? છે જ. તેમ જ બંનેને આહાર-નિદ્રા-ભયં ને કામની સમાન લાગણી નથી? તે પણ છે જ. તે પછી બંને વચ્ચે ભેદ શા માટે?
તો પછી માનવીને ઉચ્ચ કક્ષાએ મૂક્યો અને પશુને નીચી કક્ષાએ શા માટે મૂક્યાં? જ્ઞાનીઓને શું આ માનવદેહને મેહ હતે? ના, તેઓને આ દેહની કિસ્મત તો કંઈ જ નથી. પણ કિસ્મત છે એક ધમની, અને તે ધર્મ આ માનવદેહ દ્વારા જ શકય છે. એટલે આત્માને અજવાળનાર ધર્મને લીધે આ દેહની કિંમત પણ વધી અને માનવ જીવનની ગૌરવગાથા ગવાણી.
ધર્મ માનવ-જીવનને તેજસ્વી બનાવે છે. ધર્મ આ જીવનમાં સંસ્કારના પ્રાણ ફૂંકે છે. ધર્મ માણસને ઊર્ધ્વગામી બનાવે છે, અને એની દેવત્વના સિંહાસન પર પ્રતિષ્ઠા કરે છે. ધર્મવિહેણું જીવન એ તે આત્મા વગરના શરીર જેવું છે.
