________________
૧૯૩
આત્મ જાગૃતિ હાથ ધ્રુજતો હતો. એને તમ્મર આવી રહ્યાં હતાં. એની છાતી પર ભાર હતો. પણ “શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના જ્ઞાનના બોલ એના આત્માને આશ્વાસન આપી રહ્યા હતા. એ પતિને અંદર દેરી ગઈ
ફૂલ જેવાં પિતાના બે બાળકના મૃતદેહ પર ઓઢાડેલું શ્વેત વસ્ત્ર એણે ઊંચકી લીધું. અને જ્ઞાનના પ્રકાશથી પ્રબુદ્ધ બનેલી સુમતિએ કહ્યું : “ નાથ! આ આપણાં બે રત્નકંકણ, એક સોળ વર્ષનું, બીજું વીસ વર્ષનું. આજ સુધી આપણે એમને રાખ્યાં; સાચવ્યાં, પણ આજે એમને સમય પૂરો થયો. અને એમણે એમને માર્ગ લીધો. આપણે એમના ન હતા; એ આપણું ન હતા. થડા સમય માટે આપણને એ મળ્યા હતા. હવે એમને નિસર્ગના ખોળામાં શાંતિપૂર્વક ધરવા એ આપણું કર્તવ્ય છે. એની પાછળ શેક અને રુદન કરવાં વ્યર્થ છે, ગયેલી વસ્તુ આંસુથી પણ પાછી મળતી નથી. મૌનની શાંતિમાં આપણે એમને વિદાય આપીએ.” . આત્મારામ તે આ જોઈ ત્યાં ઢગલે થઈ ગયે. થોડી ક્ષણ માટે ત્યાં ગંભીર સ્તબ્ધતા છવાઈ ગઈ. ઘરમાં, હવામાં, વાતાવરણમાં, બધેજ સ્તબ્ધતાં હતી. અંતે એ પિતાની આંખમાં આંસુનું પૂર ધસી આવ્યું. એણે આંસુના પડદામાંથી જોયું તે સુમતિની આંખમાં પણ બે મેતી જેવાં આસુ હતાં; પણ એને પર જીવનની ઊંડી સમજણનાં ઉજજવળ કિરણે પ્રકાશીરહ્યાં હતાં. શ્રદ્ધાની તક - આ પ્રસંગ પરથી સમજી શકાય છે, કે આત્માની જાગૃતિ શું કામ કરે છે! જેનો આત્મા જાગૃત છે તે જ શેક પર, મેહ
૧૩