________________
૧૩૬
' હવે તો જાગે! આ વખતે એક ભરવાડનું દષ્ટાંત યાદ આવે છે. સ્ત્રીપુરુષ નદી ઊતરતાં હતાં. સ્ત્રીએ પોતાના પગે સુંદર મેંદી મૂકી હતી. પુરુષને એનો મેહ હતો. સ્ત્રીને પગે પાણી ન અડે એ માટે એણે સ્ત્રીને અવળી પકડી. માથું નીચે ને પગ ઉપર. સ્ત્રી પાણી પીને મરી ગઈપણ પેલા પુરુષે કહ્યું:
“ભલે જીવ ગયે. પણ રંગ તો રહ્યો. '
આમ ગુજરાતના આ જાણીતા નવલકથાકારે નવલકથાને ‘ટેસ્ટ જાળવવા કેટલાંય મહાપ્રતાપી પાત્રોને ખુરદ કરી નાખે છે. આજના ઉદાર યુગમાં શ્રી. મુનશી જેવાએ એ પાત્રોને ન્યાય આપી પોતાના અપકૃત્યનું પ્રાયશ્ચિત કરવું ઘટે. આ તે એ પ્રાસંગિક વાત થઈ હવે આપણે મૂળ વાત પર આવીએ ગુર્જર ઈતિહાસના ઘડવૈયાઓમાં મહામંત્રી ઉદયનનું સ્થાન અનુપમ છે.
' એંશી વર્ષના મહાયોદ્ધા શ્રીઉદયન મૃત્યુશય્યા પર પડ્યા છે. સમરાંગણની એ ભૂમિ છે. એમણે સૌરાષ્ટ્ર પર કંપ વિજય તે મેળવ્યું, પણ દેહ ઘાથી જર્જરિત થયો છે. વિદાય વેળાએ એમને ગુરુ-દર્શનની પ્યાસ જાગી. જેણે સમગ્ર જીવનમાં દેવ-ગુરુ-ધર્મની ઉપાસના કરી છે, તેને તે અત્યારે કેમ વીસરી શકે? એમણે કહ્યું: “મને એક જ ઈચ્છા છે. પ્રભુનું નામ સંભળાવનાર કોઈ ત્યાગીના સાનિધ્યમાં મારે દેહ છોડું...
આ સમરભૂમિમાં ત્યાગી સાધુ લાવવા ક્યાંથી? રણ મેદાનમાં એક તરગાળ હતે. એણે સાધુનો વેશ ભજવવા હા કહી. એ સાધુને વેશ પહેરી હાજર થયા અને દૂરથી જ ધર્મલાભ કહી ઊભે રહ્યો.