________________
૧૧૪
હવે તો જાગે! દુઃખમાં ઘા ઝીલવા આગળ હોય. તમારા મિત્રે સુખમાં ને મહેફિલમાં આગળ હોય ને દુઃખમાં ને સંકટમાં ભાગી જાય ! એવા મિત્રે માલ ખાવા હાજર થાય, માર વખતે અદશ્ય થાય. એટલે મિત્રોને પણ ચૂંટવા પડે છે. જેને તેને મિત્ર ન કરાય.
રઘુનાથે ન્યાયશાસ્ત્ર પર એક સુંદર ટીકા લખી, અને ચૈતન્યદેવને બતાવી. એણે મિત્રના કાર્યની પ્રશંસા કરતાં કહ્યું:
અદ્ભુત છે.” આથી રઘુનાથ મનમાં મલકાયા. એમને થયું, આ ટીકા મને જગતમાં પ્રખ્યાત બનાવશે, મારી કીતિ ભારતભરમાં ફેલાશે.
તે અરસામાં ચિતન્યદેવ પણ ન્યાય પર ટીકા લખતા હતા. એમની ભાવના ખ્યાતિ મેળવવાની ન હતી, એમને પ્રશંસનીય પડી ન હતી. એ તે કર્તવ્યબુદ્ધિથી લખે જતા હતા. એક દિવસની સાંજે, રઘુનાથ ચેતન્યને ઘેર આવ્યા ત્યારે તે ટીકા લખી રહ્યા હતા. રઘુએ પૂછ્યું: “મિત્ર શું લખે છે?”
સહૃદયી ચેતજો ન્યાયનાં પાનાં મિત્રના હાથમાં આપતાં કહ્યું : “આપણી પૂર્વે થયેલા વિદ્વાનોએ વાવેલાં વિદ્યાના વૃક્ષનાં ફળ આપણે ખાધાં. આપણે પણ ચેડાં બીજ વાવતા જઈએ જે આવતી કાલની પેઢીને ખાવા કામ લાગે.
રઘુનાથ જેમ જેમ એક પછી એક લીટી વાંચતા ગયા તેમ તેમ એમનો જીવ અદ્ધર ચઢતો ગયે. એમના મુખની લાલી ઊડી ગઈ. મેં સફેદ પૂણી જેવું થઈ ગયું. ચિંતામગ્ન રઘુનાથને જોઈ એણે પૂછ્યું: “કેમ? આટલા ઊંડા વિચારમાં ઊતરી ગયે?”
સ્વસ્થ થતા રઘુનાથે કહ્યું: “હવે મારી ટીકાને તો કૂતરાય
