________________
માનવતાનાં પાન
૧૦૫
કામના હેય? એટલે આ આઠ ગુણોથી યુક્ત વાણી બોલે તે વક્તા; નહિ તે અક્તા–લબાડ !
માત્ર ભાષણ સારું કરી જાય, વાણી શુદ્ધ બોલી જાય, એટલા માત્રથી જ્ઞાનીઓ એને વક્તા નથી કહેતા. એમ તે કાશીમાં એવા કેટલાક વિદ્વાને છે કે જે બેલવામાં વ્યાકરણની એક અશુદ્ધિ આવે તે જીભ કાપવા હાથમાં ચપ્પ લઈને બેઠા હેય. પણ એ જ પંડિતે ગંગાના ઘાટ પર જાય ત્યારે ગાયત્રીને જાપ કરતા જાય ને માછલું દેખાય તે લેટામાં નાંખતા જાય. એમને પૂછો કે આ લેટામાં શું છે? તે કહેશેઃ “જળડેડી
આવા માત્ર વાચાળ પંડિતે પોતાનું કે એના સમાગમમાં આવનારનું શું કલ્યાણ કરે? એવી જ હાલત છે આજની વિદ્યાપીઠના સ્નાતકની! આ જ્ઞાનને વાણીવિલાસ જનકલ્યાણ માટે નથી વળે પણ લોકોને છેતરવા માટે અને અભણોને આંજવા માટે વધ્યું છે. એટલે આજે માણસ વાણીને ઉપયોગ પોતાના વિચારોને વ્યક્ત કરવા માટે નહિ, પણ પિતાના વિચારને છુપાવવા માટે કરી રહ્યો છે.
માણસની વાણીમાં સત્ય ન હોય અને જૂઠ હોય તે એની બીજી સજા તે થવાની હોય ત્યારે થાય, પણ પ્રત્યક્ષ સજા તે એ મળે કે-એ સાચું બોલતે હોય ત્યારે પણ લેકે એને હું માને છે! એ સેગન ખાઈને કહેતા હોય તોય એના વચન પર લોકોને વિશ્વાસ ન બેસે! માટે વાણી પવિત્ર જોઈએ અને એ વાણીને પવિત્ર રાખવા માટે તપ જોઈએ.
જેમ આચારને શુદ્ધ રાખવા માટે તપ, વિચારોને શુદ્ધ ને સ્વસ્થ રાખવા માટે તપ, તેમ ઉચ્ચારને શુદ્ધ ને પવિત્ર