________________
૧૦૨
હવે તો જાગે? બોલું છું તેની કેટલી અસર થશે?—આ રીતે પહેલાં વ્યવસ્થિત કરીને કે વિચાર કરીને ઉચ્ચારેલ વાક્ય ધારી અસર કરી જાય. અરે ! એવું વચન તો રત્ન કરતાં ય વધી જાય. '
શબદ સરખા ધન નહિ, જે કઈ જાને બોલ, “હીરા તે દામે મિલે, શબદ ન આવે મેલ'' .
એક કવિ કહે છે કે બોલતાં આવડે તે વચનનું તેજ હીરાના તેજનેય ઝાંખું પાડે. પણ શરત એટલી કે વિચારીને બોલવું. આ રીતે વિચારીને બોલનારની વાણીમાં અધર્મ તે હાય જ ક્યાંથી? એટલે વાણુને આઠમ ગુણ તે ધર્મસંયુક્ત!
ધર્મસંયુક્-આપણુ વાણીમાં ધર્મ હોવો જોઈએ. વાણી એ પવિત્ર વસ્તુ છે, ઈશ્વરના જેટલી જ પાવન છે. એને દુરુપયોગ કેમ થાય?હું તમને જ પૂછું કે તમારી વાણું આજે પવિત્ર છે ખરી? તમે શબ્દને બ્રહ્મ જાણી ઉચ્ચારે છે? જે તમારી વાણીમાં નિંદા હોય, ધિક્કાર હોય, તિરસ્કાર કે પક્ષપાત હોય તે તમારી વાણી પવિત્ર કઈ રીતે ગણાય? ધર્મયુક્ત કઈ રીતે મનાય? - તમને કોઈ સામો મળે તે એની પ્રશંસા કરે, એના ગુણગાન કરો, એની વાહવાહ પોકારે અને એ જાય કે તરત એનું ખોદવાનું ચાલુ કરે, એ ક્યાંને ન્યાય? કેઈનાય ન જોયેલા કે ન જાણેલા દોષનું વર્ણન કરવું, એમાં રસ લે, એમાં સંમતિ આપવી, આ બધો વાણીને વ્યભિચાર નથી ? આજ કે બે મિત્રો મળે તે ગામની નિંદા કરે. એમાં કોઈ ત્રીજે ભળે તે એ પણ એ બેમાં ભળી નિદક—મંડળ વધારે. એમ કરતાં એ ત્રણમાંથી એક ચાલ્યા જાય, તે તુરત એ બન્ને
