________________
* \
માનવતાનાં સાપાન
૧૦૧
છે!” પણ પોતે શું ખોલે છે, એનુ એને ભાન નથી. છેકરાના કાનમાં ગ્રામીણુતાનું' કેવુ' ઝેર રેડાય છે એને એને ખ્યાલ નથી. છેાકરી પાણીનુ ખેડુ' ભરીને આવતી હોય અને ઠાકર વાગે ને બેડુ ફૂટી જાય તેા મા એ દીકરીને કેવા .હલકા ને તુચ્છ શબ્દોથી ઠપકો આપવાની શરૂઆત કરે ? હું નહિ કહું. તમે જ કહો. હવે તમે નહિ કહો તેાય ચાલશે, મનમાં સૌ સમજે છે. મૂળ વાત તે એ છે કે—આપણા શબ્દોમાં તુચ્છતા વધી ગઈ છે. આજ સુધરેલા માણસેા પણ કેવુ તુચ્છ ખોલે છે, તે આ પ્રશ્નોત્તર પરથી સમજાશે.
એક શેઠે નેાકરને તુચ્છતાથી કહ્યું : ‘ સાલા ! તારામાં જરા ય અક્કલ નથી.’ નોકરે નમ્રતાથી ઉત્તર વાળ્યો : ‘ વાત સાચી છે, શેઠ! મારામાં અક્કલ નથી જ. મારામાં અક્કલ હોત તે હું તમારે ત્યાં નોકરી ન કરત, પણ તમને મારે ત્યાં નોકર રાખત!’
ન
ખોલા, આમાં ખોલનારે શું સાર કાઢ્યો ? એના કરતાં તુચ્છ-હલકાં વચનેા ન ઉચ્ચાર્યાં,હોત તો કેવુ માન રહેત ? તુચ્છ વાણીથી મિત્ર હાય તાય શત્રુ થાય, જ્યારે અતુચ્છ અને સભ્યતાભર્યો પ્રિય વાર્તાલાપથી શત્રુ હોય તાય મિત્ર થઈ જાય.
પૂર્વસંòનિતમ્—જે ખોલવું તે સંકલનાપૂર્ણાંક ને પૂરતું વિચારીને ખોલવુ. વિચારના ગળણાથી ગાળીને કાઢેલું વચન અતિરમણીય હોય છે, અને ખોલેલા વચનને ફેરવવાના પ્રસંગ આવતા નથી. ખોલતાં પહેલાં વિચાર કરવા કે ઓ સ્થાનમાં આ ખોલવા જેવું છે કે નિહ ? આ ખોલીશ તે તેનુ પરિ
ણામ શું આવશે ? મારા ખોલવાના શો ઉદ્દેશ છે? અને જે
