________________
હવે તે જાગે ! સાંભળનાર આનન્દથી ડેલી જાય, જ્યારે એ વાત બીજે એવા કટુ શબ્દમાં મૂકે કે સાંભળનાર હસતે હોય તે રડી પડે.
મધુર શબ્દમાં માતાને કહ્યું હોય કે : “કેમ છે મારી મા?'તે માતા ખુશ થઈને કહેશે કે “આવને મારા ભા. પણ એ જ વાત કટુ શબ્દમાં કહી હોય કે : “કેમ છે મારા બાપની વહુ?” તે ઉત્તર મળશે કે “તારું કાળજું ખાઉં” શબ્દોમાં કે જાદુ છે? એકજ વાત રજૂ કરવામાં પણ કેટલું અંતર? કવિએ કહ્યું છે – '
શબદ શબદ તું કયા કરે ? શબદો હાથ ન પાંવ,
એક શબદ ઔષધ કરે, એક શબદ કરે ઘાવ.” . ” શબ્દને હાથ કે પગ ભલે નથી, પણ એનામાં એવી તાકાત છે કે સુંદર રીતે એને. ઉપગ થયેલ હોય તે એ દાઝેલા હૈયાના ઘા પર મલમપટ્ટાનું કામ કરે, પણ એ જ શબ્દ અણઘડ રીતે વાપર્યો હોય તે કોઈના દિલમાં ન હોય તેય જખમ ઊભું કરે. એટલા માટે આપણે વાણું મધુર હોવી જોઈએ.’
મધુરતાનું તે સમજ્યા, પણ મધુરતાના નામે ખુશામત આવી જાય તે?તે તે જુલમ થાય. એ વાણીજ પતનનું સાધન થાય. ન બોલવાને ઠેકાણે બેલે, અને બેલવાને ઠેકાણે મૌન થઈ જાય, તે કેવું અયોગ્ય થાય? એટલે વાણીને બીજો ગુણ છે, નિપુળાનું!
વચન જેમ મધુર હોય તેમ સાથોસાથ નિપુણ પણ હોવું જોઈએ. જેની વાણીમાં નિપુણતા હોય તે ખેટી ખુશામત કરે નહિ. કેઈની ખેટી શેમા તણાય નહિ અને કેઈ બનાવવા