________________
( ૬ ]
ચાર સાધન પણ અંતર્યામી તે બધું જ જાણી રહ્યો છે. દુનિયાને સુપ્રિમ જજ તે તમારો આત્મા છે, અને તે ભક્તહૃદયના સિંહાસન પર બેઠો છે.
ભક્તનું હૃદય નીતિમય હોય છે. એક બાજુ કર્મ અને બીજી બાજુ જ્ઞાન હોય છે. જ્ઞાનથી પ્રકાશ અને કર્મથી ગતિ મળે છે. ભક્તિ વચમાં શોભે છે, ને અવલોકન કરે છે, એટલે ભક્તિને વચમાં રાખી છે. આમ જ્ઞાન અને કર્મ સાથે ભક્તિ તે હાવી જ જોઈએ. .
એક સામાજિક કાર્યકર ભાઈ હતા. કાર્મ બહુ કરે, પણ કડવી બદામ ખાધી હોય તેવું સાંજે તેમનું મેં હોય. એક વખત એ પસાર થતા હતા. રસ્તામાં એક વણજારણ બાઈ ઘંટી દળતાં ભજન ગાઈ રહી હતી. પેલા ભાઈ ઊભા રહ્યા અને પૂછ્યું: “બેન, તમને એક વાત પૂછું? તમે કામ કરતાં ગાઓ છે શું કરવા? દળતાં ગાવું અને ગાતાં દળવું આ બે કામથી થાક ન લાગે? મૂગાં મૂગાં દળે તે થાક એ છે લાગે ને!”
વણઝારણે કહ્યું : “ભાઈ! ગીત વગરનું કાર્ય એ તે વૈતરું કહેવાય. શ્રમમાં સંગીત હોય તે એ કાર્યમાં ભાવ આવે. સંગીતમાં શ્રમ હોય તે મન ઉજજવલ થાય. ગીત વગરનો શ્રમને રોટલે તે કૂતરાને નાખીએ તે એ પણ ખાઈને ભસવા લાગે, બટકાં ભરે. ગીત વિનાનું કામ એ તે કંઈ કામ છે?” આ સાંભળતાં પેલા ભાઈને તત્વ સમર્જાઈ ગયું.
આજે માનવ બચકાં ભરતે ને ભસતે સંભળાય છે, કારણ કે એની પ્રવૃત્તિ પાછળ કઈ સંગીત નથી. એ માત્ર સત્તા અને શ્રીમંતાઈની પાછળ જ દેડી રહ્યો છે.
