________________
ભક્તિનું માધુર્ય
( ૬} * જ્ઞાન અને કર્મ સાથે ભક્તિનું માધુર્ય આવી જાય ત્યારે જ એમાંથી કાર્યને સંવાદ પ્રગટે છે. જીવન કાંઈ વૈતરું નથી, સંવાદ છે. સાચે ધર્મ સંવાદમાં છે. જેમ તંબૂરાને તાર સંવાદમાં હોય છે તેમ જીવનનો તાર પણ સંવાદમાં જોઈએ.
બુદ્ધને એક ભકતે પૂછયું: “ભન્ત ! જીવન કેવું હોવું જોઈએ?” એમણે કહ્યું: “સારંગીને તાર જેવું. શિથિલ પણ નહિ, કઠણ પણ નહિ.” તાર શિથિલ હોય તે સંગીત નીકળે? ને; તેમ તાર કઠણ હોય તે સૂર આકરા નીકળે. ‘તાર મધ્યમ જોઈએ. તેમ જીવન પણ ન ભેગમાં હય, ન નિરસતામાં હેય. એ ભક્તિમાં સહજ પ્રસન્ન હોય.
ભગવાન મહાવીરે કહ્યું છેઃ “જીવન આંબા જેવું હોવું જોઈએ.” આંબે મીઠે મધુર છે. મધુરતા વર્ષોથી ચાલ્ય જાય છે. દુનિયાની કટુતા, કજિયાને એ પચાવી લે છે. તેમ ચાણસે જીવનની કટુતા સમતામાં ઓગાળી મધુરતા સર્જાવાની છે, ચંડકૌશિકના ઝેરને પચાવી દૂધની ધારા વહાવવાની છે.
અહીં આવવા માટે પ્રારંભમાં તમે મારો આભાર માન્ય. પણ એ તે મારું કર્તવ્ય છે. મેઘ જેમ ધરતીના પ્રત્યેક ખૂણે વર્ષે છે, તેમ સાધુએ પણ સ્થળે સ્થળે જઈ ધર્મવર્ષા કરવાની છે. મેઘ વિના બેલારે આવે છે, જ્યારે તમે તો ઊલટા અને બેલાવવા આવ્યા હતા. એમાં આભાર શે? કોઈ પણ જાતના ભેદભાવ વિના, મેઘ જળ વર્ષે છે, સૂર્ય પ્રકાશ આપે છે, અને વાયુ હવા આપે છે. તેમ ધર્મ પણ સૌને ભેદભાવ વિના શાંતિ અને સત્ય આપે છે. જ્ઞાનીએનાં વચન દુનિયાના કલ્યાણ માટે જ છે. વિને મૂલ્ય જ
