________________
માનવધર્મ
[ ૧૭ ] હોય? ધર્મરાજા કહેઃ “ઊભો રહે. જરા સમજ, નહીં તે ભૂલ કરીશ. જે ઘરમાં ધર્મ હોય, સાધુ અને સંતનું નામ હોય, સદાચારની પૂજા હોય ત્યાં પૈસે હોય તે ય આ ચારમાનું એકે નહી હોય.” પૈસો ખરાબ છે, પણ ધર્મ અને નીતિથી એ શુદ્ધ બને છે. પૈસે આવે સાથે દુર્જન આવે; ધીમે ધીમે દુર્જનના સંગની ટેવથી માણસ ખરાબ થતો જાય, આ ખરાબીને રોકવાનો એક જ માર્ગ છે. સજજન સંગે સત્સંગ વધારી આત્મનિરીક્ષણ તરફ વળે. તમે તમને, અને તમારા કામને જોતા થાઓ, પૂછતા રહે, કે હું માનવ છું તે આજે મેં માનવને શેભે તેવું શું કર્યું? તમારે ખૂદને આ પ્રશ્ન પૂછવાને છે. ખૂદ એટલે ખૂદા-આ ખૂદ તેનું જ નામ ખૂદા. ખૂદને સમજે તે આત્મા ખૂદા છે. ખૂદ પિતાને જેનારે, બીજાની સારી વસ્તુ જોઈ રાજી રાજી થવાને. એનું મન મૈત્રીથી છલોછલ ભરેલું રહેવાનું. એની આંખમાંથી અમી ટપકવાનું. આજે લોકો કેવા માનસના થતાં જાય છે? સુખીને જેઈ બન્યા કરે. કહેઃ “કાલે અહીં રખડતું હતું, નેકરી કરતા હતા, આજે મેટરમાં જાય છે.” આ બળતરા શા માટે? આમ દુઃખી થવાથી કાંઈ વળતું નથી. સુખીને જોઈ આમ થાય અને દુઃખીને પ્રત્યે તિરસ્કાર કરે. આ જમાનાનું એ માનસ છે.
આજે નિંદા કેટલી વધી ગઈ છે? કેઈ આગેવાન થાય. કે જરા માટે થાય તે બીજા તેની નિંદા કરીને તેને નીચે પાડવા પ્રયત્ન કરશે. પણ આમાંથી એ શીખો કે કઈને ય ‘ઉત્કર્ષ થાય તે તેની નિંદા ન કરે. આંખમાં અમી ભરે. કારણ બાજુમાં તળાવ હશે તે કઈ વાર પવાલું પાણી ભરીને પીવા કામ લાગશે.
